e-gorblog

10 urte alferrik pasatu balira bezala, liburuen industria musikarenak eta bideoarenak DRM sistemekin egin zituzten akats berberak errepikatzen ari da. Izan ere, joan den irailean genioenez, bi arazo nagusi dituzte sistema horiek: batetik, erabiltzaileei arazo ugari sortzen diete, eta diskoak, pelikulak edo liburuak erostera bultzatu beharrean, P2P sareetatik eta horrelako beste bide batzuetatik lortzera bultzatzen dituzte; bestetik, sistema horiek alferrikakoak izaten dira, eta beti egongo da norbait babesa gainditzea lortuko duena.

Erabiltzaileentzako mugak eta arazoak

Liburu digitaletan jartzen diren DRM sistemak honetan dautza: hasteko, liburu digitalak irakurtzeko erabiliko diren gailuak (liburu elektronikoa, ordenagailua, telefono mugikorra...) erregistratu egin behar dira saltzailearenean, gehieneko kopuru batekin; gero, obrak irakurri ahal izateko, irakurgailu horietan software jakin bat instalatu behar da, liburuak legalki erosi direla ziurtatzen duena; eta liburu digital bat erosi eta deskargatzen denean, enkriptatuta dator eta erregistratutako gailu horietan eta programa horrekin soilik irakur daiteke. Azken finean, ez da liburua erosten, liburua baldintza jakin batzuetan irakurtzeko lizentzia baizik, softwarearekin bezala. Eta paperezko liburuekin genituen eta legeak bermatzen zizkigun eskubide asko murriztu egin zaizkigu: guk geuk gure gailuetan ikustea da egin dezakegun gauza bakarra, eta ezin diegu familiakoei edo lagunei liburuak utzi, edo liburutegietatik maileguan hartu... Kontrol erabat orwelldarra da.

Kontrol hain hertsia egin nahi izateak, gainera, eragozpen-mordoa eragiten du. Adibidez, DRM sistema batzuk irakurri ahal izateko softwareek gailu edo sistema eragile jakin batzuetarako bakarrik balio dute. Bestetik, ordenagailu, telefono edo liburu elektroniko bat aldatzean, aldaketa hori erregistratu egin behar da liburuak erosi ditugun dendetan, eta gailu berri horretan irakurri ahal izango diren liburuak berriz deskargatu behar dira, baina gailu-aldaketa onartua izateko denbora bat pasatu behar da, eta, kasu batzuetan, deskarga-kopuru maximoa gainditu egin daiteke gailua askotan aldatzen badugu.

Horrez gain, hainbat DRM sistema ezberdin daude, beraien artean bateraezinak. Amazon on-line liburudendak eta Kindle bere irakurgailuak sistema bat erabiltzen dute, Barnes & Noble dendak eta Nook bere irakurgailuak beste bat, beste argitaletxe gehienek (oraingoz liburu digitalen negozioan sartutako euskal argitaletxe bakarrak diren Elkar eta Alberdania barne) Adoberena... Gainera, inork ez du argi esaten DRMa erabiltzen duen edo ez eta hala bada, zein sistema erabiltzen duen, zeinekin den bateragarria eta zeinekin ez. Beraz, horietakoren baten aldeko aukera eginez gero, beti bertan jarraitu behar dugu, erositako guztia ezertarako ez izatea nahi ez badugu. Eta guztiek katalogo hain ezberdinak izaki, aukeratu behar hori arazo handia da, mundu analogikoan gertatzen ez dena.

Azkenean, sortzen dituzten arazo guztiekin, erabiltzaileak liburuak sarean dohainik bilatzera bultzatzen dituzte, eta, hala, lortu nahi zenaren, hau da, pirateria ekiditearen, kontrako efektua lortzen da.

Dena alferrik

Gainera, lehenago edo beranduago, erabiltzaileek DRM sistema guztiak krakeatzea edo deuseztatzea lortzen dute. Horrela gertatu zen musikaren eta filmen kopiak ekiditeko sistemekin, eta horrela gertatzen ari da liburuenekin. Amazonen eta Barnes & Nobleren DRM sistemak deuseztatuta daude jada. Bestalde, liburuek ere badute zulo analogikoa, ezerk ezin du ekidin liburu bat orriz orri eskaneatu eta OCRratzea (karaktere-ezagutzaile bat pasatzea, irudia testu bihurtzeko). Hala, eMule eta halako P2P sareak liburu digital komertzialez josita daude.

Duela gutxi Apple ere agertu da liburu elektronikoen eszenatokian bere iPad-arekin: funtsean liburu-irakurgailu elektronikoen antzeko gailua da; bereizgarririk nabarmenena koloretako ukipen-pantaila du, eta, horregatik, argazkidun egunkariak eta aldizkariak irakurtzeko egokiagotzat aurkeztu dute. Egunkarien esperantza da paperean gainbehera doan negozioa altxatzea iPad-ak, lehen iPod-iTunes binomioak musikarena jaso zuen bezala; testuinguru honetan soilik uler daiteke medioek batere berritzailea ez den gailu honi egin dioten neurriz kanpoko harrera ona. Eta jakina da Apple-k ez duela inongo eragozpenik edukien industrien nahietara makurtu eta bere gailuak DRMz betetzeko.

Hala ere, argitaletxeek, dendek eta hardware-fabrikatzaileek planteatzen duten eredu horrek ez du etorkizunik. Musika- eta bideo-industrian huts egin zuen, eta hala egingo du liburuarenean ere. Nahiz eta oraindik hori guztia hasi berri den, eta oraingoz DRMaren aldeko apustua den nagusi, hasi dira jadanik bestelako mugimenduak agertzen. Adibidez, Sony Reader irakurgailuek eta haren on line dendek, hasieran Adoberen DRMa erabiltzen bazuten ere, kendu egin dute jada. Gainera, denda eta argitaletxe txiki askok DRMrik gabeko liburuak saltzen dituzte. Besteak saiatuko dira oraindik egoerari eusten, baina DRMa desagertzea denbora-kontua besterik ez da.

Zenbat denbora da ez dudala komiki bat erosi? Ez dakit. Liburuak erosteari ere utzi diot neurri handi batean, eta (zer egingo diogu?) gauza hauek gertatzen dira!! Ziur nago berriz ere astinduko dudala kartera egunen batean, baina hori gertatu bitartean, nostalgia pixka bat ari da etxeko apaletan biltzen. Eta komikien apalean, nostalgiaren sekzioaren erdi-erdian Ralph König daukat. Kontatu ditut: König-en hamalau album ditut. Eta altxor bat balitz bezala dauzkat gordeta. Horretaz jabetu eta segituan e-gor bloga zabaldu nuen, eta ez nuen hari buruzko ezer aurkitu. Horregatik, animatu naiz idaztera blogerako. Eta ea zer esaten duzuen beste irakurleok... ezagutzen duzue Ralf König, ezta?

Ezagutzen ez duenarentzat, bi hitzetan aurkeztuko dut: homosexuala eta komikilaria. Bi gauza horiek definitzen dute ezin hobeto Ralf König. Bere komikiek gay-en giroa islatzen dute, gaur egungo Alemanian zein antzinako Grezian girotuta. Testuingurua edozein dela ere, "plus" bat ematen dio kontatzen duenari homosexualen ikuspuntutik aurkeztuta. Eta hori asko esatea da; baina ez da horretan bakarrik geratzen.

Königen lanaren definizioari nik hirugarren bat ezaugarri bat gehituko nioke: istorioen kontatzaile aparta dela. Istorioak eta ikuspuntuak originalak izateaz gain, erritmoa dute. Irakurtzen duzunean, aurrera eramaten zaitu ia nahigabe, eta denbora oso ondo neurtuta. Nik Asterix-ekin konparatzen dut; biñeta batean erromatarra jotzen du, bigarrenean gora begiratzen du eta hirugarrenean erori egiten da, eta hirurak marrazten ditu kolpeari erritmoa emateko. Nire iritziz, Königek gauza bera egiten du, batez ere dialogoekin. Biñeta bakarrean konta zezakeena batzuetan orrialde oso batean kontatzen du, eta irakurleak jasaten du elkarrizketaren erritmoa. Mundiala da.

A, eta umorezko komikiak dira (oraindik ez dut esan!!).

Königen zer komiki erosi edo irakurri? Beti bezala, oso zaila da gomendio bat egitea. Baina behintzat bada non aukeratu; album asko itzuli dira gaztelaniara eta gutxi batzuk behintzat euskerara ere bai. Ospetsua egin zen El hombre deseado, istorioa pelikula bihurtu zutelako. Mutil hetero guapo bat etxetik botatzen du bere neskak, eta gay-en taberna batean bukatzen du; ez du non lo egin, eta gay guztiek nahi dute etxera eraman. Istorioa hortik abiatzen da. König kexatu zen pelikula bihurtu zuena hetero zelako, eta nabaritzen zelako; hain zuzen ere, istorioaren indarretako bat da pertsonaia gay-ak askoz normalagoak eta zentzuzkoagoak direla heteroak baino.

Ez dakit El hombre deseado euskaraz argitaratu duten ala ez. Baina Königen bigarren komiki ezagunena bai: Kondoi hiltzailea (gainera nahiko eskaintza merke batean aurkitu dut albuma, 4-5 euro). Nobela beltz bat da (hau ere pelikula bihurtuta). Protagonista detektibe gay bat da, eta hiltzailea kondoi bat, hortzak dituena, eta biktimen zakilak txikitzen/jaten/suntsitzen dituena.

Bi horiek dira, beharbada, Königen lan ezagunenak, baina nire faboritoen artean Lisistrata, Yago eta Huevos de toro dira. Lisistrata antzezlan klasiko bat da, Aristofanes grekoak idatzita. Atenasen urteak daramate gerra luze batean, eta egoerari buelta emateko, hiriko emakumeak Akropolira sartu eta itxi egiten dute. Gizonek ez dute sexurik izango gerra bukatu arte. Königen bertsioan, egoera horretan, gizon homosexualek ikusten dute sekulako aukera, Atenasen emakumerik ez, eta gizonezko guztiak sexu eske. Oso dibertigarria.

Yago berez Shakespeareren Otelo obrako pertsonaia bat da. Shakespeareren garaian, antzezle guztiak ziren gizonezkoak, baita emakumeen paperak egiten zituztenak ere; Königen istorio batentzako planteamendu ezin hobea da. Eta Huevos de toro komikian, Königen pertsonaiak flipatuta daude Espainiako etorkin batekin (Alemanian); etorkina mutil-puska bat da, eta eraikuntzan egiten du lan.

Askoz ere komiki gehiago ditu Königek. Argitaratu dituen azkenekoak (Prototipo eta Arquetipo) ez ditut irakurri, baina badut gogoa harrapatzeko, Bibliaren pasarteak erabiltzen baititu istorioa montatzeko. Trilogia baten lehen bi zenbakiak omen dira (uste dut hirugarrenak Anti-tipo izango duela izenburua). Königen elkarrizketa batean irakurri diot gay-en istorioez nazkatu dela jadanik. Baina berdin du. Komiki berriak egiten baditu, ia ziur, oso ondo eginak egongo direla. Nire ustez, Ralf König istorioen kontatzaile aparta delako.

FICOMIC Bartzelonako Komikiaren Nazioarteko Erakusketa maiatzaren 6tik 9ra ospatuko da: 2009an 100.000 bisitari izan zituen, beraz gaur egungo komikizaleentzat ezinbesteko zita da, nostalgikoentzat txikitako komikiak eskuratzeko aukera eta edozein makroerakusketara hurbiltzen diren herritarrentzat komikien mundura hurbiltzeko aitzakia. Fira de Barcelona gunean kokatuko da, 10:00etatik 20:00etara egoten da zabalik, (ostiral eta larunbatean 21:00ak arte) eta egun bakoitzeko 6 euro ordaindu beharko dira.

Katalunia beti izan da erreferentzia komikien arloan, eta FICOMIC sektorearen urteroko azterketa egiteko erabiltzen da: argitalpen berrien erakusleiho da, autore gonbidatu interesgarriak izaten dira bertan, erakusketa bereziak antolatzen dituzte, omenaldiek bere lekua izaten dute… Azokaren egitaraua orekatua izaten da, batetik komikiaren historiako autoreei gorazarre eginez eta bestetik gaur egungo produkzioaren artean hautaketa eginez. Holanda izango da nazio gonbidatua eta Euskadi Erkidego gonbidatua.

Azokaren inguruko laburpen txukun bat eskuratu nahi duenak La Guia del Comic orrian topatu dezake. Lerro hauetan niri deigarrien egin zaizkidan elementuak zerrendatuko ditut eta Euskadiko Autonomi Elkartearen partaidetzari buruzko informazioa eman.

Gonbidatuen artean ezagunenak hauek izan daitezke:

• Tanino Liberatore, RanXerox sailaren egile italiarra (La Cúpula argitaletxeak bilduma osoa aurkeztuko du azokan).
• Gilbert Shelton, Estatu Batuetako 60-70 hamarkadetako underground komikigintzaren autorea, Los fabulosos Freak Brothers pertsonaien egilea.
• Frantziatik Lewis Trondheim L´Association argitaletxeko eratzaileetako bat eta komiki autore ezaguna, eta Jacques Tardi, Adèle Blanc Sec sailaren egile eta lehen mundu guda zein Frantziako iraultzari buruzko lanak argitaratu dituena.

Beste gonbidatu batzuen artean: Guillaume Trouillard, Andy Diggle gidoigilea eta Jock marrazkilaria, Gene Ha, Ethan Van Sciver...

Erakusketetan, 2009ko sarien irabazleen lanekin osatzen da bat: urteroko sari banaketak eragiten duen zurrunbiloa pasa eta gero autore batzuk sakonago ezagutu ahal izatea saritzat hartu daiteke ere, eta horrela Azokaren edizioen arteko lotura bermatzen da. Beste erakusketak:

• Los ritmos del cómic, komikia eta musikaren arteko lotura islatzen duena,
• By Vázquez, Manuel Vázquez Bruguera eskolako komikilariari buruzkoa
• Harold Foster-en El Príncipe Valiente laneko jatorrizko orrialdeekin osatutakoa
• Kataluniako komiki eskola garrantzizkoena den Escola Joso zentroari buruzko Joso goes to Hollywood! erakusketa
• Maiatzaren 5etik 30era Badalonan, etorkizunean Kataluniako Komiki eta Ilustrazioaren Museoa kokatuko den hirian, Tardiren gerrari buruzko lanen erakusketa egingo dute, bonbardaketetatik babesteko erabiltzen zen areto batean

Sarien atalari dagokionez, espainiar estatuko egile eta argitaletxeetara mugatzen dira beti hautagaiak, atzerriko lan onenari dagokiona izan ezik. Azokako Sari Handiaren irabazlearen hautaketa FICOMIC-eko Batzorde Exekutiboaren esku egoten da, eta gainontzekoak komikiaren sektoreko profesionalek aukeratzen dituzte: bozketa baten ondoren sail bakoitzeko 5 hautagai izendatzen dira eta Azokaren bigarren egunean, maiatzaren 7ko gauean, jakinaraziko dira irabazleen izenak. http://www.ficomic.com/NOTICIES/detall.cfm/ID/1355/T/nominados-los-premios-28-salon-comic-barcelona.html helbidean ikus daitezke izendatu guztiak.

Gure herriko argitaletxeen artean Astiberrik plazaratutako lan asko daude zerrendan: El vecino 3, Las calles de arena, El juego de la luna... Hautagaien artean euskal herriko autore bakarra dago, Antonio Altarriba, komiki askoren gidoilari eta komikiari buruzko lan teoriko ugariren egilea. El arte de volar lanak, 2009an Kim marrazkilariarekin elkarlanean argitaratuta, jada Kataluniako sari nazionala jaso du, eta Lan onena eta Gidoi onena sariak jaso ditzake FICOMIC-en. Premio a la divulgación de la historieta 2009 atalean Borja Crespo bilbotarra dago, zinema, fanzine eta komiki arloko autorea, eta Getxoko Komiki Azokako arduradunetako bat. Komiki-denden atalean Bilboko Joker da hautagai: bigarren urtez eskainiko da sari hau, eta aurten 15 urte betetzen dituen Joker joan zen urteko zerrendan izan zen ere.

Euskadi Erkidego gonbidatu

Urtero Erkide Autonomo gonbidatu bat izaten da: Madril, Balear Irlak eta Galizia izan dira aurretik, eta Euskadiren txanda iritsi da.

FICOMIC-en ustez, Euskadiko komikigintza 70. hamarkadatik etenik gabe garatuz joan da, eta Ipurbeltz zein Habeko Mik aldizkariak aipatu ondoren gaur egungo TMEO, Xabiroi eta El Balanzin nabarmentzen ditu; argitaletxeen arloan bere garaian Ikusager eta orain Astiberri. Jardunaldi eta azoken aniztasuna aipatzen dute eta gurean 9. artea indartsu dagoela nabarmentzen dute.

Elkarte Autonomo bat aukeratzean bertako gobernua izaten da gonbidatua, eta Jaurlaritzako Kultura Sailak EIEP/APIE Euskal Irudigileen Elkarte Profesionalaren eta Getxoko Komiki-Azokaren laguntza izan du.

Mikel Toral Eusko Jaurlaritzako Kultura Sustatzeko zuzendariak, Imanol Landa Getxoko alkateak eta Daniel Martin EIEP Euskal Irudigileen Elkarte Profesionalaren presidenteak emandako prentsaurrekoan adierazi zutenez, Euskomik izeneko 150 metro karratuko stand-a egongo da: “hiru zatitan banatuko da, gune ezberdinak bereizte aldera. Alde batetik, argibide-liburutegiaren guneak sustapen-materialak erakutsiko ditu, instituzionalak eta inprimaturiko argitalpen-materialak. Bestalde, areto nagusiaren gunean hainbat jarduera egingo dira, gaur egungo komikigintzarekin estuki loturiko talde eta erakundeen eskutik, hala nola aurkezpenak, mahai-inguruak, hitzaldiak eta bestelakoak. Erakusketaren gunea oso-osorik Euskadiko egileen lanak sustatzera dedikatua egongo da eta 22 profesionalen lan-bilduma erakutsiko du, nazioartekoenak eta euskal argitalpenetan argitaratuz gorabidean datozen belaunaldi berrikoenak, hain zuzen. Hautaketa-irizpideak lurraldeen arteko oreka ere aintzat hartu du. Egile bakoitzak azken urteotan egindako hiru komiki-plantxa aukeratu ditu, bere lanaren eredu esanguratsu moduan.”

Orain arte komunikabideetan edo sarean topatu dudan informazio gehiena martxoaren 11n eman zuten prentsaurrekoan oinarritzen da, baina Garako Anartz Bilbaok datu gehiago jakinarazi dizkigu: partaideen artean Alhóndiga Bilbao, KREA, Donostia Kultura, Astiberri eta Sauré argitaletxeak egongo dira. Xabiroi ere bertan egongo da, baita Getxo zein Irungo Azokak ere. Eta Angoulemetik pasa ondoren, Arabako komikizaleek ere beraien txokoa izango dute bertan.

EIEP-ek 30 euskal ilustratzaileren lanak jaso ditu Irudika katalogoan, eta gainbegiratu batean horien artean 16 dira komikiekin lotuta daudenak. 30en artean ez dago Nafarroa edo iparraldeko komikilaririk, nahiz eta elkartean bateren bat badagoen. Atal berezi bat eskainiko diote Azokari beraien webgunean: http://www.apie-eiep.com/euskomik/.

Ez da argitaratu erakusgai egongo diren 22 profesionalen zerrenda osoa. Medioek Irudika katalogoan agertzen diren autore batzuk aipatu dituzte, erakusgai egongo ote diren zehaztu gabe: Mikel Valverde, Jose Ibarrola, Jokin Mitxelena, Mauro Entrialgo, Alvaro Ortega, Raquel Alzate, Mattin, Antton Olariaga... Beste izen hauek ere agertzen dira Garako artikuluan: Borja Crespo, Javier de Isusi, Santi Valenzuela, Simonides, Orue...

Ziur Azokara joango diren pertsonek autore, argitaletxe eta aldizkari interesgarriak topatuko dituztela, eta autonomi elkarte honetan ospatzen diren ekimenak ezagutu ahal izango dituzte. Gure autoreentzako probetxugarria izan daiteke Azoka, beraien lana aurkezteko leku paregabea.

Ikustear dago Stand-aren edukia zein izango den, bertako arduradunek zein hitzekin deskribatuko duten gure herrian komikiak duen errealitatea, mahainguru eta hitzaldietan zer esaten den... eta ondoren komunikabide eta blogarien inpresioak entzun eta irakurriko ditugu: kanpokoen begien bidez gure komikigintzaz erakusten dena nola ikusten den jakitea interesgarria izango da.

HTML 4, zaharkitua

HTML estandarraren azken bertsioak 10 urte baino gehiago ditu. Orduko weba formatudun testuz, irudiz, estekaz eta formularioz osatua zegoen nagusiki, eta HTMLren 4.01 bertsioan elementu horietarako etiketak daude. Gaur egun, ordea, ugariak dira webean audioa, bideoa, elkarrekintza handiko aplikazioak (RIA edo Rich Internet Applications deritzenak), grafiko mugikorrak, jokoak, off line lan egiteko aukera eta horrelakoak. Eta HTML hutsarekin ezin dira horiek adierazi. Javascript eta AJAX moduko teknologiek laguntzen dute maila baterainoko elkarrekintza lortzen, baina interakzio handia behar denean, edo aipatutako beste gauzetarako, hirugarrenen pluginak erabili besterik ez dago: Flash, Silverlight, JavaFX, Google Gears...

HTML estandarra denbora honetan guztian ez eguneratzearen arrazoi nagusia da weba eta HTML formatua gidatzen dituen World Wide Web Consortium edo W3C delako nazioarteko erakundeak eta Berners-Lee haren zuzendariak beste asmo batzuetan jarri dituztela indarrak. Zehazki, batetik, egungo webaren eboluzio gisa XHTML formatuaren aldeko apustua egin zuten (XML arauekin bateragarria den HTML formatua), eta horren 2.0 bertsioan aritu dira lanean; eta, bestetik, web berri ahaltsuago bat definitzen ere aritu dira, web semantikoa alegia (2009ko maiatzeko eta ekaineko aleetan azaldu genizuena), eta harentzako formatuak lantzen (RDF, OWL, SPARQL, GRDDL...). Horregatik, HTMLren bertsio berrien beharrik ez zuten ikusten.

Hala ere, web semantikoa ez zen sortu gaur egun ezagutzen dugun weba ordezkatzeko, baizik eta harekin batera erabiltzeko, eta, askorentzat, XHTML 2.0 disruptiboegia zen egungo webaren eboluzioa izateko (zerotik birdiseinatua, atzerako bateragarritasunik ez zuena, zorrotzegia...). Eta errealitateak ere erakusten zuen haien erabilera oso txikia zela. Horregatik, HTML estandarraren jarraipena bultzatzeko asmoz, Appleko, Mozilla Fundazioko, Operako eta Googleko hainbat pertsonak WHATWG komunitatea sortu zuten 2004an (Web Hypertext Application Technology Working Group), eta HTML 5en lehen zirriborroa lantzen hasi ziren. 2007an, W3Ck ere ikusi zuen HTML formatuaren bertsio berri bat egiteko beharra, eta lantalde bat sortu zuen horretarako. WHATWG taldeak landutako proposamena hartu zuten abiapuntutzat, eta, geroztik, hura hobetu eta zehazten aritu dira.

HTML 5, egungo webari egokitua

HTML 5 bertsioan, gaur ezagutzen dugun webean ohikoak diren ezaugarri garrantzitsuenak hartu dira kontuan, eta horrek aukera ematen du kanpoko pluginen beharrik gabe ia edozein web-aplikazio sortzeko. Gainera, HTML 5en XML bertsio bat ere badago, XHTML 5, orain XHTML 1.0ren ordezkoa izateko proposatzen dena.

Multimediari dagokionean, adibidez, HTML 4k irudientzat onartzen zuen multimedia-etiketa bakarra <img> zen; HTML 5ek, ordea, <audio> eta <video> etiketak dakartza. Horrez gain, <canvas> etiketa ere badauka, denbora errealean marrazten joan gaitezkeen pintura-oihala, eta WebGL estandar berriarekin konbina dezakeguna (3D irudiak nabigatzaileetan erakusteko liburutegi grafikoa). Horrez gain, ordenagailuari konektatutako hainbat hardware-elementurekin elkarreraginean jardun dezake (hala nola mikrofonoarekin, webcamarekin...).

Bestalde, itxura definitzeko etiketak kendu dituzte, esanahi edo egiturazko etiketak soilik mantenduz eta aurkezpena CSS bidez egitera behartuz (HTML dokumentuen itxura aparteko estilo-orrietan adieraziz). Eta etiketa semantiko edo egiturazko berriak sortu dituzte, hala nola <nav> (nabigazio-menuarentzat), <footer> (orri-oinarentzat) eta <article> (artikuluaren gorputzarentzat). Formularioetan ere kutxa-mota berriak sartu ahal izango ditugu, hala nola zenbakientzakoak, datentzakoak, orduentzakoak, helbide elektronikoentzakoak, URLentzakoak, bilaketentzakoak... edo guk nahi duguna onartzekoak, espresio erregularren bidez. Gainera, zuzenean txertatu ahal izango dira grafiko bektorialak SVG formatuan eta ekuazio matematikoak MathML formatuan. Eta API berriak (aplikazio aurreratuagoak idatzi ahal izateko funtzioak) ere baditu HTML 5ek: off line gaudenean web-aplikazioek datuak gordetzeko APIa, arrastatu eta jaregiteko APIa...

2010. urtearen amaierarako eduki nahi dute bukatuta HTML 5 estandarra. Baina haren zatiak onartze-maila ezberdinetan daude, eta ia erabat finkatuta dituzten hainbat atal jadanik inplementatuta dituzte Interneteko nabigatzaileen bertsio berrienek, guk erabiltzeko prest. Eta, izan ere, hala da: sarean webgune ugari daude HTML 5en ahalmen berrien demoekin, batzuk benetan ikusgarriak HTML hutsean eginak egoteko. Egin diezaiogun, beraz, ongietorria HTML 5 estandar berriari!

Tiza komiki elkartearen ekimenez, Nafarroako I. Komiki Azoka egingo da Iruñean apirilaren 8tik 11ra bitartean (ostegunetik igandera, beraz), Kondestablearen jauregian. Lehenengo edizio honetarako, ekitaldi ugari prestatu dituzte: erakusketak, nobedade aurkezpenak, hitzaldiak, mahai inguruak, egileen sinatzeak, proiekzioak, tailerrak... Sarrerak dohainik izango da.

Jarraian duzue ekitaldien zerrenda eta egitaraua (informazio gehiagorako http://tizacomic.com/wordpress/wp-content/uploads/2010/04/programa-euskera.pdf). On egin!

Erakusketak

• Quinospectiva: Munduari bira eman dion Mafaldaren sortzaile Quinoren obraren erakusketaren azken geltokia
  

• Oroz: komiki-tiraz harago: Orozen ibilbide profesionalaren gainbegirada
  bat euskarri ezberdinetatik:
  pankartak, komiki-tirak, argitalpenak…
  
• Bost begirada belgikar komikiari: Bost egileren argazki ibilbidea komikiak
  Bruselarekin duen erlazioaren bila
• Grisak - Pasqual Ferry: Pasqual Ferry egile kataluniar polifazetikoaren grisen eskalan egindako lan argitaragabeen aukeraketa
• Hate Jazz - I Tiza Saria: Horacio Altuna eta Jorge Gonzálezen obra minean oinarritutako erakusketa, obra berritzaileenari 1. Tiza Sariaren irabazlea
• Miña terra Galega: Zortzi galiziar egilek Galizia eta galiziarren topikoei buruz egindako hausnarketak; 32 lanez osatutako erakusketa, Consellería de Cultura e Turismo de Galicia-k antolatuta
• Gonbidatutako egileak: Tiza Elkarteak ekoiztutako erakusketa non gonbidatutako egile bakoitza bere obraren aukeraketa baten (egile bakoitzak egindakoa) panel baten bidez aurkeztua izango den, biografia labur batez osatuta

Proiekzioak

Beheko Auditorioan:

• Apirilak 6 asteartea 18.00etan: Juan Padrón monografikoaren aurkezpena, "Vampiros en la Habana"-ren proiekzioa.
• Apirilak 7 asteazkena 18.00etan: Aukeratutako Nafar animazio film laburren proiekzioa, baita film labur hauena ere: Filminuto 1, Tabey, Elpidio Valdés ataca, Jutía Dulce, Elpidio Valdés y el fusil, Celedonio, N’Vula, La pregunta, Kolia
• Apirilak 8 osteguna 18.00etan: Aukeratutako Nafar animazio film laburren proiekzioa, baita film labur hauena ere: Viva Papi, Filminuto 2, Quinoscopio 1, Filminuto 3, EV está rodeado, EV y la abuelita de Weyler, EV contra el Quinto de Cazadores, Nikita chama boom
• Apirilak 9 ostirala 18.00etan: Aukeratutako Nafar animazio film laburren proiekzioa, baita film labur hauena ere: Las manos, La fiesta de los hongos, EV en campaña de verano, EV y los inventores, EV capturado, EV y Palmiche contra los lanceros, Quinoscopio 2, Quinoscopio 3, Mafalda
• Apirilak 10 larunbata 18.00etan: "Más Vampiros en la Habana"-ren emanaldia, zikloaren itxiera-ekitaldia Juan Padrón-ekin

Hitzaldiak, mahai-inguruak, ikuskizunak eta aurkezpenak

OSTEGUNA 8

• 17:00, Beheko Auditorioan, Irekiera-ekitaldia: Gonbidatu guztiak mahai-inguruan, antolakuntzaren aurkezpena, autoritateen eskuhartzea
• 18:00, 2. solairuko batzargelan, Mahai-ingurua: “Vivir del cuento en España. Una historia de superhéroes”, JJ Aos, GoChi, Julio (TBO), Josemi (NORMA), moderatzaile Ramón Huarte
• 19:00, 2. solairuko batzargelan, Mahai-ingurua: “De los orígenes a la actualidad del cómic en Navarra”, Resano-Osés, Belatz, Simonides, Jali, moderatzaile William
• 20:00, Beheko Auditorioan, Hitzaldia: “Joaquín Reyes y del mundo de la ilustración al universo chanante”, Joaquín Reyes

OSTIRALA 9

• 13:00, 2. solairuko batzargelan, Hitzaldia: “El cómic y las nuevas tecnologías”, Harry Markos, Markosia-ren editore burua
• 16:00, 2. solairuko batzargelan, GLENAT argitaletxearen berrikuntzen eta Lolita Butterfly liburuaren aurkezpena, Idoya Iribertegui bere egilearen eskutik
• 17:00, Beheko Auditorioan, "Gartxot"-en aurkezpena: Asisko Urmenetak “Gartxot” bere film laburretik sortutako film luzearen proiektua aurkeztuko du, komunikabideei egindako aurkezpena eta gero proiektatuko dena
• 17:30, 2. solairuko batzargelan, Mahai-ingurua: “El cómic que surgió en la calle. El realismo social como fuente de inspiración”, Mauro Entrialgo, Resano-Osés, Simonides, Jorge González, moderatzaile Javier Moya
• 19:00, 2. solairuko batzargelan, Hitzaldia: "Perspectiva de género en el Cómic - Un recorrido por el cómic femenino en España", Clara Tanit, Marika Vila, Myriam Cameros, Idoya Iribertegui, moderatzaile Jordi Ojeda
• 20:00, Beheko Auditorioan, Aurkezpena: “Nikodemo’s Show! de 50 a 350 en 5 años”, Carlos Gómez eta Raúl Escolano, Nikodemo-ren fundatzaileak eta Cálico electrónico-ren sortzaileak

LARUNBATA 10

• 11:30, 2. solairuko batzargelan, PLANETA argitaletxearen berrikuntzen aurkezpena eta gure herriko gaur egungo editorialen gainbegirada bat
• 13:00, 2. solairuko batzargelan, Hitzaldia: "La física de los superhéroes - Una visión pedagógica del mundo del cómic", Jordi Ojeda, UPC-ko irakaslea
• 17:00, 1. solairuko gelan, Berriketa irekia: Yamaguchi liburutegiak Clara Tanit Arqué eta José Angel Labari (Jali) egileekin euren azken lanei buruz solasaldi bat antolatzen du
• 17:00, 2. solairuko batzargelan, Mahai-ingurua: “Cómic book americano vs álbum europeo”, Howard Chaykin, Harry Markos, Horacio Altuna, Pasqual Ferry, moderatzaile David Hernando
• 19:00, 2. solairuko batzargelan, Mahai-ingurua: “La sátira política en la historieta”, Bernardo Vergara, César Oroz, Charlie Christensen, JJ Aos, moderatzaile Andrés Mendiri
• 20:00, Beheko Auditorioan, Ikuskizuna: "HATE JAZZ", Zuzenean komikia eta musika nahasten duen ekitaldia, Jorge González, Horacio Altuna, Nafarroako Goi Mailako Musika Kontserbatorioko Banda

IGANDEA 11

• 13:00, Beheko Auditorioan, Itxiera-ekitaldia: Tiza I lehiaketaren epaimahaiaren erabakia “Donejakueko beste bidea”

Bestelako ekitaldiak

• Larunbata 10 eta igandea 11, 11etan, 2. solairuko eskultura lantegian, Tailerra: "Komikien sorkuntza", Julio Martínez (Mart) eta Álvaro
  Muñoz-ek emana (AACE-ren zuzendariak)
• Larunbata 10 eta igandea 11, 11etan, beheko solairuko beheko patioan, Karikaturak zuzenean: Roberto Flores-ek bere talentua erakutsiko digu, eskatzen duten bisitariei karikaturak doan marraztuz
• Larunbata 10 eta igandea 11, 11etan, 1. solairuko geletan, Sinadura eta papel-zorroen gainbegirada: egile berriek profesionalei euren lanak erakusteko aukera bat, eta komikizaleentzat komikiak euren egileek sinatzekoarena (liburutegi espezializatuetan sinaduren egitarau berezia)

Gonbidatutako egileak

• Howard Chaykin
• Pasqual Ferry
• Mauro Entrialgo
• Charlie Christensen
• César Oroz
• Joaquín Reyes
• Carlos Gómez y Raúl Escolano
• Clara-Tanit Arqué
• Horacio Altuna
• Jorge González
• Juan Padrón
• Belatz (Mikel Santos)
• Joaquín Resano y Pedro Osés
• JJ Aos
• Ernesto Murillo (Simonides)
• Jali
• Myriam Cameros
• Marika
• Idoia Iribertegui
• Harry Markos
• Gochi
• Laureano Dominguez
• Juan Carlos Sanmiguel
• Jordi Ojeda

Alhóndiga Bilbaoko komikien atalak, AlhóndigaKomikek, I. K.O. (Komik Online) lehiaketa abiarazi du. Formatu digitaleko komiki-lehiaketa da, komikien sorkuntza eta autoedizio digitala sustatzeko asmoz, eta online euskarriko pieza grafiko baten originaltasuna eta balio artistikoa sarituko ditu. Pieza irabazleak zenbait egile, gai eta nazionalitatetako 25 komikiz osatutako sorta jasoko du sari gisa. Edozeinek parte har dezake, gehienez 3 lan bidalita. Lehiaketara aurkeztutako lan guztien artean, epaimahaiak multzo bat aukeratuko du, ondoren ikusgai jartzeko. Lanak aurkezteko epea 2010eko martxoaren 16etik apirilaren 16ra bitartekoa izango da. Informazio gehiago goiko estekan.

Bestetik, aurten hirugarren aldiz, Alhóndiga Bilbaok beka bat emango dio komikigile bati Angoulêmeko La maison des auteurs zentroan urtebetez aritzeko, Europako komiki-zentro entzutetsuenean alegia. Irabazleak urtebetez bertan komiki-sorkuntzan jarduteko aukera izango du, baldintza ezin hobeagotan. Zentroko ekipamendu eta baliabide guztiak erabiltzeko eta beste bekadunekin ideiak trukatzeko aukera izateaz gain, urtebeteko alojamendua ordainduko zaio eta hilean 1000 euroko soldata bat ere izango du. Beka lortu nahi dutenek 18 urte beteta izan behar dituzte eta komiki bat sortzeko proiektu bat aurkeztu beharko dute, paperean edo euskarri informatikoan, idatzizko garapen batekin eta irudiekin, martxoaren 31tik hasita eta apirilaren 14a baino lehenago. Bekaren oinarri zehatzak web gunean dauzkazu irakurgai.

Ikastolen Elkarteak ateratzen duen Xabiroi komiki-aldizkariaren 19. zenbakia, aurtengo otsailari dagokiona alegia, kalean da. Hau da bertan aurkituko dugun edukia:

• Nik neuk egiten dudan Albisteen txokoa
• Manu Ortegaren Haizea banda
• Auzomorro umorezko orri bikoitza, Guaikaipuroren gidoia, Sanviren irudiak eta Sedyasen koloreekin
• Julen Ribasen irudiak eta Iban Zalduaren gidoia duen Azken garaipena sailaren beste 8 orri
• Loperen Behien Tarzanen 3 orri
• Irune Lasak egiten duen KomikITAUN elkarrizketen orri bikoitza, oraingoan Enrique Villarreal Drogasekin
• Asiskoren Hor Konpost banda
• Haur besoetakoa sailaren 6 orri, Unai Iturriagaren gidoia, Sanviren irudiak eta Sedyasen koloreekin
• Zaldi Eroaren Arranotxuren beste bi orri
• Dani Fanoren ilustrazio eder bat
• Iñaki G. Holgadoren irudiak eta Harkaitz Canoren gidoia duen Zebra efektua istorioaren 4. emanaldia, 6 orrikoa

Horra hor euskal komikigintza onenaren beste erakusgarri bat. Bide batez, niri lau bidali dizkidate, beraz norbaitek bat nahiko balu, erantzunetan eskatzea besterik ez du.

Interneteko nabigatzaile modernoek, AJAX eta CSS tekniken bitartez besteak beste, aukera ematen dute elkarrekintza-maila handiko webguneak egiteko, eta Interneteko konexioak gero eta azkarragoak dira; hori dela eta, gero eta gehiago erabiltzen da cloud computinga: aplikazioak eta datuak lainoan, Interneteko amaraunean alegia, exekutatzea eta biltegiratzea.

Horrela lan egiteak hainbat abantaila ditu: toki ezberdinetatik datu berdinekin lan egin ahal izatea (lantokitik eta etxetik, adibidez), dokumentuak beste batzuekin partekatu ahal izatea, softwarean aurreztea... Desabantailak ere bai, ordea: pribatutasuna (enpresa askok, adibidez, ez dute atsegin beren datuak, konfidentzialak izan daitezkeenak, beste norbaiten esku uztea), norberaren ordenagailuan baino motelago ibiltzea, konexio-arazoak daudenean ezin lan egin izatea, aplikazioek aukera gutxiago izatea... Zerbitzu batzuk erabat doakoak izaten dira, beste batzuk ordainpekoak eta beste batzuk mugatuak doako bertsioan baina ordainduz hobetzekoak. Bere gauza on eta arazoekin ere, cloud computinga errealitate bat da.

Erabilera ugari

Cloud computingaren adibiderik ezagunena posta elektronikoa da. Izan ere, jende askok erabiltzen ditugu web bidezko posta-zerbitzuak, hala nola Hotmail edo Gmail. Horietan, mezuak ez daude gure disko gogorrean, hornitzailearen zerbitzarietan baizik, eta mezuak kudeatu eta bidaltzeko aplikazioa ez da gure ordenagailuan instalatu behar dugun ezer, nabigatzailean exekutatzen den hornitzailearen HTML eta Javascript kodea baizik.

Biltegiratzea da beste erabilera ohiko bat. Hainbat zerbitzu daude webean gure datu eta dokumentuak gordetzeko aukera ematen digutenak, hala nola Dropbox, Filebox edo Skydrive. Hainbat lagunen artean dokumentuak partekatzeko aukera emateaz gain, gure ordenagailuko disko gogorrarekin sinkronizatu ditzakegu biltegi birtual horiek normalean, eta horrek aukera ematen du toki edo ordenagailu ezberdinetatik lan egiteko.

Ohiko beste cloud computing mota bat ofimatikarena da. Webgune ugari daude gure dokumentuak, kalkulu-orriak edo aurkezpenak gorde, editatu eta partekatzeko. Editatzean, beharbada ez dituzte ordenagailuan instalatzen diren aplikazioek bezainbat aukera, baina kasu askotarako nahikoa eta sobran dira. Zerbitzu horietako ezagunena, beharbada, Google Docs da, baina badaude beste anitz: Zoho, ThinkFree eta abar.

Eta, aipatutakoez gain, beste zerbitzu-mota ugari daude: irudiak biltegiratu eta editatzekoak, gure datuen segurtasun-kopiak on line egitekoak, hitzorduen, zereginen eta kontaktuen agendak eta abar. Esan daiteke ia edozein aplikazioren web-bertsioak ditugula. Izan ere, badaude ordenagailu oso baten ordezkoa -sistema eragilea, disko gogorra eta aplikazioak- on line edukitzea ahalbidetzen duten zerbitzuak ere, eyeOS adibidez.

Etorkizuneko joera?

Azkenaldiko hainbat joera teknologiko ikusita, pentsatzekoa da hurrengo urteetan gero eta gehiago erabiliko dela cloud computinga. Adibidez, gero eta gehiago ikusten dira netbook izeneko ordenagailu txikiak. Haien disko gogorrak eta ahalmena ez dira handiak, baina konektibitaterako, hau da, Interneten erabiltzeko, ederto prestatuta datoz. Beraz, ezin egokiagoak dira on line aplikazioak erabiltzeko.

Bestalde, Google apustu argia ari da egiten cloud computingaren alde, normala denez, mota horretako zerbitzu ugari baititu (Gmail, Google Docs, Google Calendar, Google Wave...). Testuinguru horretan ulertu behar dira azkenaldian egin dituen hainbat mugimendu. Adibidez, Google Chrome Interneteko nabigatzailea atera du, orrien kargatzea eta Javascript kodearen exekuzioa azkarrago egiten dituena, lainoko aplikazioak hobeto exekutatzeko. Eta duela gutxi aurkeztu du Google Chrome OS sistema eragilea: Linuxen oinarritutako sistema eragile bat da, dakarren aplikazio bakarra Google Chrome nabigatzailea duela. Laster jarri nahi dituzte salgai sistema eragile hori dakarten ordenagailuak, eta, haiekin, lainoko zerbitzuak bakarrik erabili ahal izango dira.

Ziurrenik, cloud computingak ez ditu inoiz erabat ordezkatuko ohiko mahai gaineko aplikazio eta sistema eragileak, baina badirudi haien erabilerak gora egingo duela. Hurrengo urteetan, ohiko konputazioa eta lainokoa elkarrekin bizitzen ikusiko ditugu, eta, kasuan kasu, bata ala bestea erabiliko dugu.

Haurtzaroa zoriontasunaren sasoitzat hartu ohi dogu heldutasunean eta, gaixotasunetaz libre egonez gero, gurasoek alkar orokorrean ondo tratatzen badabe eta etxean pobrezia, gosetea edo indarkeria pairatu ezean, hala izaten da geure mundu aberats, mendebaldar eta hipertrofiatu honetan. Haurtzaroan ganera dana magnifikatzen dogu, dana da ederragoa, handiagoa eta liluragarriagoa, edo behintzat holan gelditzen jaku oroimenean. Umetan mundua abiadura handiz deskubritzen dozu, eta buruan betiko gelditzen jatzuz lelengo aldiz ikusitako, entzundako, dastatutako edo usaindutako gauza horiek guztiak...

Neuk haurtzaroa Diasporan igaro neban, Euskal Herritik urrun, Espainiako uriburuan hain zuzen be. Lelengo urte (zoriontsu) haietan ez nekien zer zan Diaspora, EH edo Espainia, noski, baina denporagaz jun nintzan deskubritzen. Lelengo urte zoriontsu haietatik, hasiera-hasieratik Bizkaira etortzen ginan urtero, Lekeition udaldiak eta Gabonak Leioan, orduan Lejona izena baeukan be. Aitaren herria ezagutu genduan be bai, Lesaka hain zuzen, eta apurka-apurka hiru anai-arrebok konturatzen jun ginan geu ez ginala hangoak, hamengoak baizik...

Gero etorriko zan Argentinako futbol mundu txapelketa eta Espainiakoa, eta ordurako herrialdeak zer ziran bagenekien. Arkonada, Zamora, Satrustegi eta López Ufarte. Corbalán, Delibasic, Iturriaga, Epi eta “Chicho” Sibilio. Eta aurrerago Alvaro Pino eta Marino Lejarreta. Eta telebistako saio zuri-baltz horiek. Eta abuela-ren irratia piztuta, “Ser” kateko sintonia eta Burgos uriko denda probintzianoen iragarki probintzianoak. Eta komikiak.

Komikiek “tebeo” izena eukien, eta orduan ulea neukanez ondo gogoratzen naz auzoko uleapaindegian itxaron bitartean “Pulgarcito” eta holakoak begiratzen nituala. Haginlariaren kontsultan be baten bat egoan. Baina Burgosko abuelaren etxean (bera zaragozarra zan arren, eta oso zaragozarra ganera!) irakurten nituan batik bat tebeoak. Eta ordurako dikotomiak sortuta egoazan anaia eta bion artean: Bera Athleticekoa eta neu txuri-urdina. Bera Mortadelozalea eta neu Zipizapezalea. Orduan ez genekian “espainiar komiki” horien atzean kataluniar jente mordoa egoala, Ibáñez eta Escobar tartean. Eta ez genekian gazteleraz gain katalanez be zeozer idazten ebela, kontsumo txikiagoko gauzak izango baziran be. Bageneukan Neus izeneko izeko bat, haren azentu markatu horregaz, eta horreri esker bageneukan Kataluniaren barri, baina tira, geuk irakurten genituan tebeoak gazteleraz zetozen, eta orduko gizartearen isla ziran hein handi batean: Petra, Pepe el hincha (Pedrusco FCren jarraitzaile sutsua), Angel (“gu-gu” bakarrik esaten eban ume txikitxo hori), Sir Tim-O-Teo (hori zan neure faboritoenetarikoa)...

Geure antxume “handiak” dagoeneko badaki zeintzuk diran Tintin, Milu, Haddock kapitaina, Asterix, Obelix, Panoramix… Baina oraindino ez dakigu heldutan zein oroitzapenak gordeko dituan Pellok, pertsonaia horiek kuttunak izango dituan ala ez. Eta zer esanik ez Aiora txikiak. Ximun eta Hurren aita bitartean komikizale amorratua da, eta hori dala-eta abantaila handia edukiko dabe, ganera “Xabiroi”ren sasoikoak dira, danak dira abantailak. Geure txikitako tebeoak ez dabez ezagutuko ziur aski, baina heldutan galdetuko deutsegu zeintzuk izan ziran euren haurtzaroaren komiki kuttunak, eta orduan nostalgia hau ulertuko dabe.

Bibliografia:

• “Los tebeos de nuestra infancia. La escuela Bruguera (1964-1986)”. Antoni Guiral. El Jueves, 2007.
• http://elmaravillosomundodelostebeos.blogspot.com/2008/06/100-aos-de-escobar.html

Blog honen irakurleok jakingo duzue bere egileak oso gustuko duela Alfonso Zapico komikigile asturiarra (gogoratzen zein dedikatoria ederra egin zidan 2007an bere La guerre du professeur Bertenev albumean, Angulemako komiki-azokatik nire furgonetan bueltan gentozela?). Ba 2009a bere annus mirabilisa izan dela esan daiteke.

Batetik, La guerra del profesor Bertenev argitaratu zuen Dolmen etxearekin, bi urte lehenago Frantziako merkatuan Paquet argitaletxearekin aterata zeukana. Album bikaina da, 2010ean zeresana emango duena ziur.

Bestetik, 2008an Astiberri Bilboko argitaletxearekin kaleratutako Café Budapest albumak (blog honetan iruzkindu genuenak) sari-izendapen ugari jaso zituen. Lehenengo Bartzelonako komiki-azokako, Espainiako azoka garrantzitsueneko, egile berriarentzako Josep Toutain sarirako izendatu zuten. Gero Euskadi literatur sarietan ilustrazioko sariarentzako izendapena jaso zuen (bide batez, positiboa oso literatur sari hauetan ilustraziorako atal bat sortu izana eta komiki bat izendatu izana, nahiz eta ez den beste modalitate "nagusiak" bezainbeste entzun; ea hurrengo urterako komikientzako atal bat egiten duten). Eta gainera Espainiako Kultura Ministerioak ematen duen Komiki-Sari Nazionalerako finalistetako bat ere izan zen. Azkenean ez zuen sarietako bat ere eraman, baina hainbeste sari garrantzitsuetarako izendatuta egotea arrakasta handia da.

Eta amaitzeko, bere lan berria prestatzeko (James Joyceren bizitzari buruzko Dublinés, Astiberrirekin aterako duena), Angulemako La maison des auteurs etxeak beka eman dio. Une honetan han dago, bertako baliabideak eta aholkularitza erabilita eta gastuak haien kontu direla, blogean erakusten doan eta itxura ederra duen album berria prestatzen.

Urte gozoa benetan. Eta hobetzen zaila izango bada ere, ziur 2010a ere ez dela txarra izango: Dublinés aurten ateratzekoa da eta, zergatik ez, lan horregatik edo La guerra del profesor Bertenevegatik ere izendapenak edo sariak jasoko ditu agian. Zorionak eta zorte on, Alfonso!