Koldo izena modan jarri da, ez jaio berrien artean, ordea. Esango nuke erregistro zibilean azken hamarkadan, behintzat, ume gutxi inskribatu dituztela horrela gure inguruetan. Baina Espainiar estatuko komunikabidean etengabe erabiltzen dabiltza azken boladan. Koldo ala Koldobika da? Luis izan zena, berbataiatua ote, Mitxelena lez? Sabino Aranak asmatua, beste hamaikatxo moduan. Clodovicus-etik sortu zuen.
Halere, Koldo hitza ez da zabaldu hedabideetan besterik gabe, ustezko ustelkeria kasu batekin lotuta dagoen pertsona baten ponte-izena delako baino. Koldo. eta “Koldo auzia” izendatu dute.
Estatu espainarrean makina bat ustelkeria kasu egon izan dira, baina ez dut ezagutu bat ere Antonio, Juan edo Maria izendatu dutenik. Bai, ordea, Gurtel, Malaya, Noos… Enpresen izenak edo gaitzizenak jarrita, baina izen propiorik ez.
Koldo. Zergatik? Exotikoa egingo zaielako grazia hori. Seguru nago horretaz. Lehenengo aitatu zuenari bitxia egingo zitzaion, eta hala idatzi zuen lehenengo titularra.
Kontua da espainoltzat gaituztela, baina gure “zera” guztiak arrotzak egiten zaizkiela. Graziak grazia eragin, Garzia bada ere.
Koldo izena modan jarri da, ez jaio berrien artean, ordea. Esango nuke erregistro zibilean azken hamarkadan, behintzat, ume gutxi inskribatu dituztela horrela gure inguruetan. Baina Espainiar estatuko komunikabidean etengabe erabiltzen dabiltza azken boladan. Koldo ala Koldobika da? Luis izan zena, berbataiatua ote, Mitxelena lez? Sabino Aranak asmatua, beste hamaikatxo moduan. Clodovicus-etik sortu zuen.
Halere, Koldo hitza ez da zabaldu hedabideetan besterik gabe, ustezko ustelkeria kasu batekin lotuta dagoen pertsona baten ponte-izena delako baino. Koldo. eta “Koldo auzia” izendatu dute.
Estatu espainarrean makina bat ustelkeria kasu egon izan dira, baina ez dut ezagutu bat ere Antonio, Juan edo Maria izendatu dutenik. Bai, ordea, Gurtel, Malaya, Noos… Enpresen izenak edo gaitzizenak jarrita, baina izen propiorik ez.
Koldo. Zergatik? Exotikoa egingo zaielako grazia hori. Seguru nago horretaz. Lehenengo aitatu zuenari bitxia egingo zitzaion, eta hala idatzi zuen lehenengo titularra.
Kontua da espainoltzat gaituztela, baina gure “zera” guztiak arrotzak egiten zaizkiela. Graziak grazia eragin, Garzia bada ere.
Sasoi arraroak bizi ditugu, serioak eta tristeak direla esan genezake. Egia da pandemiak dena kutsatu duela, eta umorea garraztu digula. Baina, era berean, esan nezake ni umoreak eta irribarreek salbatu nautela tristura pandemikoaz, lagunen babesarekin bat eginda, amalgama ederra izan da aurrera egin ahal izateko.
Esan bezala, umoreak babestu nau momentu txarretan, edo umorean topatu dut abaroa txarto egon izan naizenean. Umore barik ezingo nintzateke bizi. Barreak eta algarak ezinbestekotzat ditut bizitzan, elikatzea bezainbeste, lo egitea legez. Ironia eta gag-a, txisteak eta pasadizoak. Eta parean dugun pertsonaren irribarrea, nahi eta nahi ez.
Barre eta irribarre gutxi egiten dugula iruditzen zait, muturbeltz samarrak garela orokorrean. Aurpegi luze eta lehorrak ikusten ditugu nonahi: potea zerbitzatzen digun tabernarienetan, leihatilan dagoen funtzionarioengan, edo autobuseko gidarien artean. Egia da denok ditugula egun txarrak, munduarekin haserre gaudenekoak. Neure burua ere jasangaitz egiten zait egun batzuetan, eta dena txarto dagoela iruditzen zait, pottokin marmartia bihurtuta, guztiarenkontra egunak bataiatuta ditut halakoak. Baina, zorionez, egun solteak eta bakanak izaten dira. Batzuek, ordea, jarrera hori dute bizitzaren aurrean: aurpegi luzea, ezpainak estututa, bekokia zimurtuta. Tratuan takar eta desatsegina. Zer kostatzen da, bada, irribarre txiki bat egitea? Edo adeitasun keinuren bat agertzea egun arruntetan? Jende aurrean lan egiten duten pertsonek, batez ere, egin beharko luketela/genukeela esfortzua begitantzen zait.
Irribarrea eta umorea ez dira kontu bera, badakit. Baina irribarre gabe ez dago ez irririk, ez barrerik. Beraz, oinarritik hasiko gara, irriño egitetik, jokatzeko modu asko aldatuko liratekeelakoan nago-eta, hainbat pertsona erosoago eta lasaiago sentituko liratekeelako, barre-irriarekin ere errespetua adierazten delako. Gure lehengusu primateekin komunean dugu, gainera: irribarre bidez parekoa kidetzat onartzearena, irribarre eginda taldekoa dela esaten diogu, humanoa dela aitortzen dugu keinu horren bidez.
Gure panorama dagoen moduan egonda, irribarreak inoiz baino garrantzi handiagoa daukala begitantzen zait, juntura sozialak koipezteko balio duelako, jendearen arteko hartu-emanek kirrinka egin ez dezaten, giza interakzioak suabeagoak eta lauagoak izan daitezen. Krispazio egoera honetan erresumina handitu ez dadin, baretzeko ere balio du. Beraz, zeharo komenigarria da.
Irribarrea da konfiantza giroa eraikitzeko lehenengo pausoa, harremana atseginagoa ere egiten du. Solaskidea aintzat hartzen dela ere adierazten da aho-ertzak gorantza eginda. Dena onura.
Giro irribarretsuan irribarretik barrera salto egitea txiste edo hitz-jokoez ez da gaitza. Errazago egiten dira broma eta adarjotzeak. Hortaz, algararako bidea egin liteke inongo problema barik. Eta egunerokoaren parte bihurtu barrea, etxean eta familian, lanean eta komunikabideetan. Barrea ez delako fribolitatea, oso gauza serioa baizik. Gatza eta piperra izan ditzagun errutina horretan.
Algarak eta karkailak bota behar ditugulako, tripako mina izan arte barre egin. Osasuntsua izateaz gain, pozago biziko garelako, animoan eragingo digulako eta gizarte adeitsuagoa lortuko dugun konbentzimendua dudalako.
Barrea guztiondako!
Joan den apirilaren 22an hil zen Jose Luis Zumeta pintorea. Pinturaz eta arteaz gutxi dakidan arren, Zumetaren koadroek barruan zerbait eragiten didate, kontu definiezin bat. Gustuko ditut, berba baten. Lan askotako kolorearen erabilera ausart horregatik, beharbada. Ezin jakin zer sortzen duten artelanek guregan, baina esan nezake usurbildarraren koadro askok konektatu eta komunikatu egiten dutela nire gogoarekin (gogo, Euskaltzaindiaren Hiztegiaren lehenengo adieran: gizakiaren buru ahalmenen egoitzatzat edo iturburutzat hartzen den gauza), azalezina, ez bada artearen magia bidez. Komunikazioa.
Aitortu behar dut Zumeta Mikel Laboaren diskoen karatulen bidez ezagutu nuela, jende askok bezala. Konexioa sortzen da artista bien artean: musikaria eta margolaria. Pintura musika osatzen; konektatu eta komunikatu. Lekeitioak. Komunikazio-inkomunikazioa Lekeitioa. Diskoan hain gordina dena entzuteko, ulergarria bihurtzen zen, zentzua hartzen, bere eszenografia biluzian oholtza gainean, gitarra, egurrezko aulki bat, musika diapositibez lagunduta, oihu eta ahotsek azaltzen zituzten binomio horren nondik norakoak: komunikazioa, inkomunikazioa.
Komunikazioa zein garrantzitsua den etxean denok konfinatuta behar dugun sasoi honetan, eta zein gaitza den ganorazkoa lortzea! Inkomunikazioa sustatzen dute komunikazio nahi horiek, komunikatzaile eskasen eskuetan dagoelako transmisioa.
Transmititzaile onak behar dira, egoera bakoitzerako egokiak. Komunikazio kabineteez gain, soseguz eta argi esaten dakiten agintariak behar ditugu. Ez bakarrik plantak egiteko, edota itxurakeriatan jarduteko, herritarrei egoera zertan den, zer egiteko asmoa dagoen, eta hori guztiori zertarako egin esplikatzeko. Ziurtasuna eta konfiantza helarazi ez ezik, garbi ere adieraziko dituztenak arauak eta eginbeharrak. Inkomunikazioa. Papera irakurtzea ez da nahikoa —eta irakurri behar bada, ahots goran irakurtzen ere jakin behar da: pausak, intonazioa, ahoskera, erritmoa…—, oratoria ere landu, adierazpena, gorputz jarrera, keinuak, begirada… Erretorika, azken baten. Gure aurreko euskaldunek erretorika hitza ikasi, eta erretolika asmatu zuten. Zientzia fikzioa ez balitz, esango nuke etorkizunerako bidaia egin zutela, eta gaur egungo politikariak ezagutu!
Izan ere, jasaten duguna ikaragarria da: poliziak eta militarrak “balentria belikoak” kontatzen (40 kilo laranja atzeman ditugu!); prentsaurreko eternalak (orduak neurri berri bat aurkezteko) ematen dituzten lehendakari tenplatu eta patxadatsuak, baina jario infinitua dutenak; lorazepama baino lo eragile eraginkorragoak diren presidente monokordeak; ileak aurpegia estalita, eta paperetik begirada altxatu gabe (txarto eta monotono) irakurtzen duten sailburuak… Eta %90 gaztelania hutsez! Betiko lez, euskaldunok elebakar erdaldunak baino askoz azkarragoak garenez, lau hitz gaizki leiturekin nahikoa dugulako, itxuraz.
Hizkuntza gutxi dakizkit, baina beste herrialde batzuetako prentsaurrekoak ere ikusi izan ditut tutik ulertu gabe. Askoz gehiago komunikatu didate, benetan, moduak, jarrerak eta dekoratuak ere asko komunikatzen dutelako.
Laboak Lekeitioetan bezala, agertokian atrezzo gutxi baina egokia erabilita, asko adieraz daitekeelako. Zumetarengandik ikasiko balute, eta kolorez bete jarduna, inkomunikazioa komunikazio bihurtuko lukete.
Florentina Untzetabarrenetxea hil dela jakin dut. Florentina Barrenetxe baserriko alaba zen, eta bizirik geratzen bakarra. Pena handia sentitu dut ikusi dudanean eskela. Florentina eta bere bi ahizpa (laugarrena ez nuen ezagutu) ezagutu genituen "Laixetan, garixetan: Basarrixa Eibarren" erakusketa prestatzen ibili ginenean.
1997an Asier Sarasua, Enrike Gisasola Sosola, Ibon Rokandio eta laurok proiektu erraldoi baten sartu ginen, Eibarko baserrietako tresneria, hiztegia eta kontuak jasotzea. Ego-Ibarra batzordeak babestuta. 1998ko urtarrilean inauguratu genuen erakusketa erraldoia Eibarko Portaleako erakusketa-aretoan, orduan Gipuzkoako areto publikoetako bigarren handiena. Eta, hala ere, trepetxuz bete genuen!
Orduan sasoian, herri askotan egin ziren halako erakusketak. Moda bat-edo izan zen, edo agian, ia desagertzear zegoen mundu bati oratzeko azken saioak. Ez dakit. Kontua da guk geure buruari makaleko beharra jarri geniola. Eta hasi ginen arakatzen. Makina bat baserri pasa genuen: Sosola (jakina), Sumendixa, Larrañeta, Biriñao, Sagarbitsa eta Barrenetxe. Beste batzuk ere bisitatu genituen, baina sei horiek izan ziren oinarri eta informatzaile handi eta onenak gure bilketan.
Barrenetxe zen baserri bakarra jenderik ez zuena, nahiz eta Untzetabarrenetxea ahizpak ia egunero joan. Bertan ezagutu genituen. Emakume bereziak ziren, karakter eta bizimodu aldetik. Gurekin oso ondo portatu ziren, euren etxeko joia asko jaitsi genituen Eibarrera erakusketara. Objektu guztien artean, berezienetako bat: XVIII. mendeko ohe bat, barku-ohe bat. Erakusketako pieza ikusgarrienetako bat.
Itzela izan zen egin genuen lana, eman genituen orduak, egindako bisitak. Erakusketa asko bisitatu genituen, errotak, Lasturko beste baserri bat, museo etnografikoak, San Telmo museokoek argibideak eman eta aholkatu gintuzten, baita lihoa lantzeko pieza batzuk laga ere! Ikaragarria!
Zenbat ikasi genuen! Ze aberasgarria izan zen! Zenbat historia, prozesu, berba, bizimodu ezagutu eta sakondu! Pieza batzuk benetan estimatu nituen, laiotz bat, kobrezko kaldero bat... Lihoaren prozesuarekin liluratu eta obsesionatu ere egin nintzen.
Esan nezake proiektu hau izan dela egin dudan proiektu inportanteenetako bat, zalantza barik. Intentsua izan zelako, asko disfrutatu genuelako eta asko markatu nauelako.
Eta hori guztiori Florentina bezalako pertsonei esker. Beti bihotzean eroango zaituztegu. Mila esker, Barrenetxe!
Florentina Untzetabarrenetxea hil dela jakin dut. Florentina Barrenetxe baserriko alaba zen, eta bizirik geratzen bakarra. Pena handia sentitu dut ikusi dudanean eskela. Florentina eta bere bi ahizpa (laugarrena ez nuen ezagutu) ezagutu genituen "Laixetan, garixetan: Basarrixa Eibarren" erakusketa prestatzen ibili ginenean.
1997an Asier Sarasua, Enrike Gisasola Sosola, Ibon Rokandio eta laurok proiektu erraldoi baten sartu ginen, Eibarko baserrietako tresneria, hiztegia eta kontuak jasotzea. Ego-Ibarra batzordeak babestuta. 1998ko urtarrilean inauguratu genuen erakusketa erraldoia Eibarko Portaleako erakusketa-aretoan, orduan Gipuzkoako areto publikoetako bigarren handiena. Eta, hala ere, trepetxuz bete genuen!
Orduan sasoian, herri askotan egin ziren halako erakusketak. Moda bat-edo izan zen, edo agian, ia desagertzear zegoen mundu bati oratzeko azken saioak. Ez dakit. Kontua da guk geure buruari makaleko beharra jarri geniola. Eta hasi ginen arakatzen. Makina bat baserri pasa genuen: Sosola (jakina), Sumendixa, Larrañeta, Biriñao, Sagarbitsa eta Barrenetxe. Beste batzuk ere bisitatu genituen, baina sei horiek izan ziren oinarri eta informatzaile handi eta onenak gure bilketan.
Barrenetxe zen baserri bakarra jenderik ez zuena, nahiz eta Untzetabarrenetxea ahizpak ia egunero joan. Bertan ezagutu genituen. Emakume bereziak ziren, karakter eta bizimodu aldetik. Gurekin oso ondo portatu ziren, euren etxeko joia asko jaitsi genituen Eibarrera erakusketara. Objektu guztien artean, berezienetako bat: XVIII. mendeko ohe bat, barku-ohe bat. Erakusketako pieza ikusgarrienetako bat.
Itzela izan zen egin genuen lana, eman genituen orduak, egindako bisitak. Erakusketa asko bisitatu genituen, errotak, Lasturko beste baserri bat, museo etnografikoak, San Telmo museokoek argibideak eman eta aholkatu gintuzten, baita lihoa lantzeko pieza batzuk laga ere! Ikaragarria!
Zenbat ikasi genuen! Ze aberasgarria izan zen! Zenbat historia, prozesu, berba, bizimodu ezagutu eta sakondu! Pieza batzuk benetan estimatu nituen, laiotz bat, kobrezko kaldero bat... Lihoaren prozesuarekin liluratu eta obsesionatu ere egin nintzen.
Esan nezake proiektu hau izan dela egin dudan proiektu inportanteenetako bat, zalantza barik. Intentsua izan zelako, asko disfrutatu genuelako eta asko markatu nauelako.
Eta hori guztiori Florentina bezalako pertsonei esker. Beti bihotzean eroango zaituztegu. Mila esker, Barrenetxe!
Konfinatuta gaude etxean. Batzuondako ez da aurten bizi izan dugun lehenengoa. Oraingoa, ostera, orokorragoa da, eta askoz ere zorrotzagoa. Aurrekoan, gure osasunagatik egin genuen, eta hau gure osasunagatik ez ezik, osasun kolektiboagatik ere bada. Otsailean, furano eta dioxinek etxeratu gintuzten Eitzaga ingurukook; martxoan, aldiz, koranabirusak erretiratu gaitu. Lehenengoan, ezin genituen leihoak zabaldu, eta bigarren honetan, terraza edota balkoirik ez dugunok besteon inbidiatan gaude, halakoak izateak askatasun pixka bat ematen duelako.
Katastrofe bi bizi (izan) ditugu 2020aren hasieran. Fuerte hasi dela urtea, Iñigo lez, esan genezake. Hondamendi biek konpondu barik jarraitzen dute. Zaldibarkoak hor segitzen du, nahiz eta komunikabideetatik desagertu. Joaquin eta Alberto zaborpean daude, eta pentsatu nahi dut bila dabiltzala oraindik. Zarama pilatuta A-8aren bazterrean, eta kamioikadak ateratzen, zabortegia husteko, jakin barik nora daramaten bertatik irteten dena.
Birusarena konpontzeko ez dakit zenbat beharko den. Egia da halako egoeran ezin garela luzaroan egon; hau da, honek (etxetik irten barik, lana eta lanpostua kolokan…) ezin du hileak iraun.
Egunen batean normaltasunera itzuli arren, kontu asko kanbiatu beharko ditugu. Begitantzen zait tragedia biek hausnarrarazi beharko liguketela gure munduaz eta bizimoduaz. Eta sakonki eragin gugan, ezin dugulako jarraitu orain arte moduan. Ezinezkoa da dirua eta negozioa pertsonen gainetik jartzea. Ezin liteke gure modeloa etenbako hazkundean oinarritzea. Hazkundea ekonomian kontu positiboa da; zenbat eta gehiago hazi herrialdea, orduan eta hobea. Hobea norendako? Haztea mugarik gabe, gigantismoa litzateke. Noraino handitu liteke produkzioa? Zertarako? Zeren eta noren lepotik?
Pertsonen gainetik dago beti produkzioa, hori hala da. Egitea da garrantzitsuena gure ereduan. Egin, dirua irabazteko. Berdin dio nor zapaldu behar den, noren osasuna jarri jokoan. Gauzak fabrikatu, kontsumi ditzagun. Arin, bizkor. Komuneko paper barik gera ez gaitezen. Bete dezagun erosketako orgatxoa mukururaino, badaezpada. Bost kilo arroz, zazpi oilasko, lau pakete makarroi, eta hogeita hamar jogurt!
Erdia, gero, iraungitze data pasatuta zaborretara botatzeko. Ai, eneka jardungo dugu gastatutako diruaz damututa. Psikosiak jota egon diren supermerkatuetan ibiliz gero, denok kutsatu gara kontsumismo konpultsibo horrekin, koronabirusarekin kutsatu ez bagara, behintzat.
Baina zein gizarte mota nahi dugu? Zertan aldatu beharko genuke? Nik, adibidez, asko eskertuko nuke jendartea hain konpetitiboa ez izatea. Ez dadila izan nork gehien eduki, nork azkarren egin. Dena berdintsuago, bizitza ez delako Egunean Behin, nor lehenengo geratu rankingean.
Era berean, bizitza jarriko nuke erdigunean, zaintza denaren muina izan dadin. Laguntzak iragarri dituzte enpresendako, baina zaintzarako zer? Zaintza barik ez dago bizirik, konturatu ote gara? Zaintza jaiotzetik hil arteko ekintza da, aurrera egin, eta ondo elikatuta eta jantzita ibiltzen laguntzen diguna, kariñoa eta oinarrizko euskarria dena. Zergatik dira garrantzitsuagoak, esaterako, futbolariak zahar-etxeetako zaintzaileak baino?
Pertsonak aurretik beti, makalenak batez ere. Hau ez da onkeria, zentzuna besterik ez. Ea ikasi eta lortzen dugun!
Konfinatuta gaude etxean. Batzuondako ez da aurten bizi izan dugun lehenengoa. Oraingoa, ostera, orokorragoa da, eta askoz ere zorrotzagoa. Aurrekoan, gure osasunagatik egin genuen, eta hau gure osasunagatik ez ezik, osasun kolektiboagatik ere bada. Otsailean, furano eta dioxinek etxeratu gintuzten Eitzaga ingurukook; martxoan, aldiz, koranabirusak erretiratu gaitu. Lehenengoan, ezin genituen leihoak zabaldu, eta bigarren honetan, terraza edota balkoirik ez dugunok besteon inbidiatan gaude, halakoak izateak askatasun pixka bat ematen duelako.
Katastrofe bi bizi (izan) ditugu 2020aren hasieran. Fuerte hasi dela urtea, Iñigo lez, esan genezake. Hondamendi biek konpondu barik jarraitzen dute. Zaldibarkoak hor segitzen du, nahiz eta komunikabideetatik desagertu. Joaquin eta Alberto zaborpean daude, eta pentsatu nahi dut bila dabiltzala oraindik. Zarama pilatuta A-8aren bazterrean, eta kamioikadak ateratzen, zabortegia husteko, jakin barik nora daramaten bertatik irteten dena.
Birusarena konpontzeko ez dakit zenbat beharko den. Egia da halako egoeran ezin garela luzaroan egon; hau da, honek (etxetik irten barik, lana eta lanpostua kolokan…) ezin du hileak iraun.
Egunen batean normaltasunera itzuli arren, kontu asko kanbiatu beharko ditugu. Begitantzen zait tragedia biek hausnarrarazi beharko liguketela gure munduaz eta bizimoduaz. Eta sakonki eragin gugan, ezin dugulako jarraitu orain arte moduan. Ezinezkoa da dirua eta negozioa pertsonen gainetik jartzea. Ezin liteke gure modeloa etenbako hazkundean oinarritzea. Hazkundea ekonomian kontu positiboa da; zenbat eta gehiago hazi herrialdea, orduan eta hobea. Hobea norendako? Haztea mugarik gabe, gigantismoa litzateke. Noraino handitu liteke produkzioa? Zertarako? Zeren eta noren lepotik?
Pertsonen gainetik dago beti produkzioa, hori hala da. Egitea da garrantzitsuena gure ereduan. Egin, dirua irabazteko. Berdin dio nor zapaldu behar den, noren osasuna jarri jokoan. Gauzak fabrikatu, kontsumi ditzagun. Arin, bizkor. Komuneko paper barik gera ez gaitezen. Bete dezagun erosketako orgatxoa mukururaino, badaezpada. Bost kilo arroz, zazpi oilasko, lau pakete makarroi, eta hogeita hamar jogurt!
Erdia, gero, iraungitze data pasatuta zaborretara botatzeko. Ai, eneka jardungo dugu gastatutako diruaz damututa. Psikosiak jota egon diren supermerkatuetan ibiliz gero, denok kutsatu gara kontsumismo konpultsibo horrekin, koronabirusarekin kutsatu ez bagara, behintzat.
Baina zein gizarte mota nahi dugu? Zertan aldatu beharko genuke? Nik, adibidez, asko eskertuko nuke jendartea hain konpetitiboa ez izatea. Ez dadila izan nork gehien eduki, nork azkarren egin. Dena berdintsuago, bizitza ez delako Egunean Behin, nor lehenengo geratu rankingean.
Era berean, bizitza jarriko nuke erdigunean, zaintza denaren muina izan dadin. Laguntzak iragarri dituzte enpresendako, baina zaintzarako zer? Zaintza barik ez dago bizirik, konturatu ote gara? Zaintza jaiotzetik hil arteko ekintza da, aurrera egin, eta ondo elikatuta eta jantzita ibiltzen laguntzen diguna, kariñoa eta oinarrizko euskarria dena. Zergatik dira garrantzitsuagoak, esaterako, futbolariak zahar-etxeetako zaintzaileak baino?
Pertsonak aurretik beti, makalenak batez ere. Hau ez da onkeria, zentzuna besterik ez. Ea ikasi eta lortzen dugun!
Egunotan Los nadies testua jirabiraka dabilkit buruan, eta ezin dut atera. Eduardo Galeanorena da, eta, nik poema izena emango banioke ere, ez dakit hala izenda nezakeen. Los nadies euskaraz irakurtzeko aukera ere badaukagu, Julen Gabiriak aspaldi baten bikain itzulita. Ezdeusak jarri zion izena itzultzaileak, eta berriro ere bere blogera jo dut irakurtzeko. Galeanok pobreez dihardu pieza poetiko horretan, baina nik beti ikusi izan dut diru falta zutenez ez ezik, kultura ez hegemonikoetako edozein herritarren gainean ere egiten zuela berba. Gutaz, alegia.
(…)Ezdeusak: ezerezak, ezereztuak, suertearen atzetik beti, bizitza hilez, izorratuak, mila aldiz izorratuak:/Ez dira, izan arren./Ez dute hizkuntzarik, dialektoak baizik./Ez dute erlijiorik, superstizioak baizik./Ez dute arterik, artisautza baizik./Ez dute kulturarik, folklorea baizik./(…)Ez dira historia unibertsalean agertzen, baizik eta herriko prentsako kronika gorrian.(…).
Islatuta ikusten ditut esaldi horietan hizkuntza hedatu eta boteretsuen hiztun/biztanleen (aurre)iritziak. Ederto islatuta ere. Zenbaiten ikuspuntutik ez gara nahikoa kosmopolitak ezta munduko hiritar ere, bigarren mailakoak baizik. Gainera, gure moduak (hizkuntza eta kulturak) ez duela mundu modernorako balio sakon dute sartua pentsamenduan.
Ezdeusak osorik irakurrita, seguru nago batek baino gehiagok pentsatuko duela Uruguaiko idazleak testu hori idatzi zuenean Latinoamerikako indigena marjinatu pobreak zituela buruan; eta gu, ordea, europar zuri kontsumista aberatsak garela munduaren banaketa anker honetan. Ondoriozta lezakete askok ez dagokigula multzo horretan sartzea. Ados egon ninteke.
Hala eta guztiz ere, euskaldunok gure hizkuntza eskubideak kontuan har daitezen eskatu izan dugunean, etnizista, tribu eta horrelako hitzekin erantzun zaigu. Latinomerikakoak ez, baina bai indiotzat hartu gaituzte, zentzurik peioratiboenean, jakina. Halakoak botatzen dituztenentzat tribu hitza despektiboa delako, gutxiesgarria, eta ez dira konturatzen era guztiz supremazistan dihardutela, kolonialismo klasikoaren morroiak direla, ustez berdinzaleak badira ere.
Eta horren guztiorren azpian kashero eta borono adjektiboak daude. Usain hori hartzen diot nik, behintzat. Gorago aitatu dudan moduan, nahikoa sofistikatuak izan ez, behar beste ez dakigulako modernitateaz, pentsamendu magikoa omen dugula… leporatzen digute berdinzaletasunez mozorrotuta, klasismorik negargarrienaz perfumaturik.
Azkenean, buelta eman kontu guztiari, eta arrazismoz jantzi dute lehendakarigai elebidun izatearen desioa. Betiere komunikabide antieuskaldunenen makineriarekin lagunduta. Berri manipulatuak sortu, itzulpen txar interesatu bat erabili eta gorrotoa hauspotu irakurleak sinis dezan. Fake news-en sasoian manipulaziorik gordinena. Esaerak dioen moduan: difama ezazu, zerbait geratuko da-eta.
Hau guztia jakinda, National Geographic aldizkarikoek zenbaki monografikoa egingo dute, eta Euskal Herrira bidalitako kazetariek salakota, esploratzaile txalekoa eta largabista jantzita eramango dituzte, Livingston eta Indiana Jonesen arteko zerbaiten gisara. Izan ere, gu lako etnizista triburik azkertu barik zuten Europan.
Eta gu, etnizistok, haurtzaindegi euskaldunak defendatzen Iruñean, etorkizuneko lehendakarigai guztiek euskaraz jakin dezaten…
Uda bueltan trantze gutxi izango dira bainujantzia erostera joatea bezain latzak. Normalean, sasoi hasieran egiten da erosketa hori, eta, horregatik, zuri-zuri egoten gara, negu osoan arropapean ezkutatutako azala guri eta bizigabe bezala egoten delako. Probagelan sartu, arropa erantzi, eta hondartzarako janzkia jantzita ispilu aurrean, tente, gure gorputzak dituen inperfekzio guztiez jabetzen gara: irten zaizkigun girgiloak, irabazi dugun tripa, nabarmendutako barizea, azaldutako azal-ildoak, haragi eroriak… Zelan erosi horrela hondartzarako ezer? Gainera, depilatu barik joanez gero, akabua! Argentinara ospa egiteko gogoa pizten da, udarik berriro ere ez bizitzeko.
Jakina, bigarren trantze latza izaten da erositako bainujantzi hori soinean dugula hondartza edota igerilekuan luzitzea! Batez ere inguruan ezagunak badaude. Lehenengo momentu hori itzela da, zeren probagelan, bakarka, ikusitako guztiak hortxe jarraitzen du —agian, depilatuta gaude, baina beste dena bere horretan dago—. Gure gorputzaren miseriak agerian publikoki, begiradapean, epai zain.
Batek baino gehiagok drama hori guztiori irakurrita pentsatuko du arazo gutxi ditugula, lehenengo munduko problemak direla horiek, eta bainu-sasoiko kontuez karaktereak alferrik galtzen nabilela EAEn pobrezia %46 hazi denean hamarkada baten —hari izugarri argigarria egin zuen Jule Goikoetxeak Twitterren, benetan irakurri beharrekoa—. Itxura kontuekin dihardudala euskal oasiko 130.965 biztanle benetako pobrezian bizi diren bitartean.
[EUSKAL OASIA]
— Jule Goikoetxea (@JuleGoi) July 12, 2019
1) Etorkizunean pobrezia, batetik, eta enpleguaren polarizazioa, bestetik, handituko da: kualifikazio handiko enplegua eta batez ere "inolako" kualifikaziorik behar ez duen enplegua geroz eta ohikoagoak izando dirahttps://t.co/xyCj3hqz47
Bai, fribolitatea da, handia. Baina nago guztia sistema beraren isla dela. Sistema bihozgabe bat, non gure gorputzek ere lotsa eman diguten. Naturala dena, ukatu. Gorputzak zein bizimodu duina. Kontentagaiztasun etengabean bizitzeko, menpekotasun absolutua helburu duena.
Kontua da gorputz-perfekzioa eskatzen zaigula, kanon batzuen araberakoak izan behar dugula. Hori ezinezkoa da, ordea, perfekziorik ez dagoelako. Gainera, perfekzio hori azalutsa da, itxurakeria, besterik ez. Hala eta guztiz ere, zeharo barneratua dugu, eta helburu hori lortze aldera, denetatik egiten da. Gurpil zoro baten sartuta gabiltza, imajinaren erresuman murgilduta, beti asegaitz, beti ezinean eta lotsatuta. Beti eredu anker horren esklabo.
Gobernatzen gaituen edertasun kanonak menpeko gauzka, eta sakon-sakonean eragiten digu, zeren onartua izateko kanonera ahalik eta gehien hurreratu behar dugun. Jakina, beteezina denez, geure buruarekin gustura ez egotera garamatza, insatizfazio hutsera, beti deseroso, gauza terribleak egitera. Esate baterako, naturalak diren ileak, arbuiatu eta erauztera modu biolentoan, mina jasanda. Izan ere, luzitzeko sufritu behar da leloa oso barneratua dugu, eta luzitze aldera —kanonaren barruan, betiere—, dena da onargarria.
Onargarria dirua gastatzea tratamendu, krema eta abarretan. Kanonak atzean duena kontsumoa delako, gastua eta enpresa batzuen irabaziak gure lotsen kontura. Sistema bete-betea, pobretzen gaituena, eta kontsumoaren sorgin-gurpilean prekaritatera bidaltzen gaituena. Konbo perfektua!
Eta laster txanda eskatu behar dut depilatzeko, hazten hasi zaizkit-eta ileak. Ai, ene!
Uda bueltan trantze gutxi izango dira bainujantzia erostera joatea bezain latzak. Normalean, sasoi hasieran egiten da erosketa hori, eta, horregatik, zuri-zuri egoten gara, negu osoan arropapean ezkutatutako azala guri eta bizigabe bezala egoten delako. Probagelan sartu, arropa erantzi, eta hondartzarako janzkia jantzita ispilu aurrean, tente, gure gorputzak dituen inperfekzio guztiez jabetzen gara: irten zaizkigun girgiloak, irabazi dugun tripa, nabarmendutako barizea, azaldutako azal-ildoak, haragi eroriak… Zelan erosi horrela hondartzarako ezer? Gainera, depilatu barik joanez gero, akabua! Argentinara ospa egiteko gogoa pizten da, udarik berriro ere ez bizitzeko.
Jakina, bigarren trantze latza izaten da erositako bainujantzi hori soinean dugula hondartza edota igerilekuan luzitzea! Batez ere inguruan ezagunak badaude. Lehenengo momentu hori itzela da, zeren probagelan, bakarka, ikusitako guztiak hortxe jarraitzen du —agian, depilatuta gaude, baina beste dena bere horretan dago—. Gure gorputzaren miseriak agerian publikoki, begiradapean, epai zain.
Batek baino gehiagok drama hori guztiori irakurrita pentsatuko du arazo gutxi ditugula, lehenengo munduko problemak direla horiek, eta bainu-sasoiko kontuez karaktereak alferrik galtzen nabilela EAEn pobrezia %46 hazi denean hamarkada baten —hari izugarri argigarria egin zuen Jule Goikoetxeak Twitterren, benetan irakurri beharrekoa—. Itxura kontuekin dihardudala euskal oasiko 130.965 biztanle benetako pobrezian bizi diren bitartean.
[EUSKAL OASIA]
— Jule Goikoetxea (@JuleGoi) July 12, 2019
1) Etorkizunean pobrezia, batetik, eta enpleguaren polarizazioa, bestetik, handituko da: kualifikazio handiko enplegua eta batez ere "inolako" kualifikaziorik behar ez duen enplegua geroz eta ohikoagoak izando dirahttps://t.co/xyCj3hqz47
Bai, fribolitatea da, handia. Baina nago guztia sistema beraren isla dela. Sistema bihozgabe bat, non gure gorputzek ere lotsa eman diguten. Naturala dena, ukatu. Gorputzak zein bizimodu duina. Kontentagaiztasun etengabean bizitzeko, menpekotasun absolutua helburu duena.
Kontua da gorputz-perfekzioa eskatzen zaigula, kanon batzuen araberakoak izan behar dugula. Hori ezinezkoa da, ordea, perfekziorik ez dagoelako. Gainera, perfekzio hori azalutsa da, itxurakeria, besterik ez. Hala eta guztiz ere, zeharo barneratua dugu, eta helburu hori lortze aldera, denetatik egiten da. Gurpil zoro baten sartuta gabiltza, imajinaren erresuman murgilduta, beti asegaitz, beti ezinean eta lotsatuta. Beti eredu anker horren esklabo.
Gobernatzen gaituen edertasun kanonak menpeko gauzka, eta sakon-sakonean eragiten digu, zeren onartua izateko kanonera ahalik eta gehien hurreratu behar dugun. Jakina, beteezina denez, geure buruarekin gustura ez egotera garamatza, insatizfazio hutsera, beti deseroso, gauza terribleak egitera. Esate baterako, naturalak diren ileak, arbuiatu eta erauztera modu biolentoan, mina jasanda. Izan ere, luzitzeko sufritu behar da leloa oso barneratua dugu, eta luzitze aldera —kanonaren barruan, betiere—, dena da onargarria.
Onargarria dirua gastatzea tratamendu, krema eta abarretan. Kanonak atzean duena kontsumoa delako, gastua eta enpresa batzuen irabaziak gure lotsen kontura. Sistema bete-betea, pobretzen gaituena, eta kontsumoaren sorgin-gurpilean prekaritatera bidaltzen gaituena. Konbo perfektua!
Eta laster txanda eskatu behar dut depilatzeko, hazten hasi zaizkit-eta ileak. Ai, ene!
Abuztu honetan, oporretan, gauza bitxi bat gertatu zait. Jatorduak prestatzeko aukera izanda, eta etxetik ia guztia eroan arren, beti falta da zeozer. Kasu honetan, arroza kubatar erara egiteko tomatea ahaztu! Pote bat erosteko asmoarekin dendara joan nintzen.
Inguruan janari denda bakarra zegoen, txikia, udatiarrendako supermerkatutxo bat. Ez dut esan, baina mugaz beste aldean nengoen, Frantziako errepublikan. denda txika izan arren, ez nuen aurkitu tomate-saltsarik, tomate frijiturik. Ezta tomate natural kontserbarik ere. Dena zen tomate boloniar erara, napolitar erara, tomate arrabiata... Italia oso presente apal zati hartan, baina arrozarekin nahasteko, ez oso egokia.
Arraroa egin zitzaidan, baina pentsatu nuen super txiki bat izanda, produktuak falta izatea normala izan zitekeela. Baina irudipena nuen zeozer arraroa zegoela.
Jakina, ikertu nahi nuen (eta arroza prestatu). Beraz, hurrengo egunean, herri batera joandakoan, zentroko beste denda batera joan nintzen. Hau ere ez zen oso handia, baina eguneroko premiak asetzeko baino askoz gehiagorako ere bazuen apalategietan.
Saltsen atalera jo, eta han aukera oso zabala, baina tomate-saltsarik ez! Italiako guztiak, baina tomate frijiturik (edo naturalik kontserban) ez! Aurkitu nuen bakarra tomate coulis bat izan zen, zati barikoa, behar nuena ordezka zezakeena.
Bada, erosi eta kozinatu nuen arroz hura. Egia esatera, ez zuen esperotako gustua, baina ez zegoen gaizki.
Halere, kontuak kuriositatea piztu zidan. Ez nuen ezer ulertzen. Guretako tomate egina (gurean horrela esaten zaio) eguneroko jakia da –hozkailu-hondoa modaren hizkera erabilita–, ia edozein plateretan agertzen zaiguna, goarnizio. Oso tradizionala, plater askotan erabiltzen den osagaia, gainera. Intrigak gora egin zidan.
Betikoa da tomate egina gurean, amamak udazkenero prestatu, potetan sartu, eta kontserbak egiten zituelako urte guztirako: tomate egina eta piper erreak. Bizitza guztiko kontu bat. Baina norbaitek esan lezake: zer da bizitza guztia? Beharbada, lehenago ez zen halakorik egiten-eta.
Horretarako ere amamaren historia bat daukat, beti kontatzen ziguna tomate-entsalada jatean, batez ere. Baserrikoa zen, baina aita marinela, munduan zehar ibilitakoa lanean, eta beste mundu bat ere ikusitakoa. Birraititak tomatea gordinik jaten zuen, eta sekulako higuina eragiten zien gure amamari eta familiako beste kideei, eurek beti kozinatuta (saltsan/frijituta/egina) jaten zutelako. Beraz, ez da atzo goizeko kontua tomate-saltsarena.
Hori guztiori buruan jira-bueltaka nerabilen hipermerkatu bateko tomate apaletara joan nintzenean, jakin-nahia asetze aldera. Eta harridura handitu baino ez zitzaidan egin. Eskaintza oso zabala zen, italiarra, ordura artekoa berretsi baino ez zidana egin. Halako baten, bazter batean "tomate frito" etiketa zuten flaskoak aurkitu nituen, gaztelaniaz etiketatuta, denak marka espainiar ezagunak zirelako.
Orduan nire galdera da tomate saltsa hutsa produktu espainiarra da? Estatu espainiarrean gurean beste erabiltzen da? Hego Euskal Herrian askotan jaten bada ere, Iparraldean produktu arrunta da? Ala piperradarekin nahikoa dute?
Norbaitek "tomate-saltsaren afera" honetan lagundu baliezadake, benetan eskertuko nioke!
Abuztu honetan, oporretan, gauza bitxi bat gertatu zait. Jatorduak prestatzeko aukera izanda, eta etxetik ia guztia eroan arren, beti falta da zeozer. Kasu honetan, arroza kubatar erara egiteko tomatea ahaztu! Pote bat erosteko asmoarekin dendara joan nintzen.
Inguruan janari denda bakarra zegoen, txikia, udatiarrendako supermerkatutxo bat. Ez dut esan, baina mugaz beste aldean nengoen, Frantziako errepublikan. denda txika izan arren, ez nuen aurkitu tomate-saltsarik, tomate frijiturik. Ezta tomate natural kontserbarik ere. Dena zen tomate boloniar erara, napolitar erara, tomate arrabiata... Italia oso presente apal zati hartan, baina arrozarekin nahasteko, ez oso egokia.
Arraroa egin zitzaidan, baina pentsatu nuen super txiki bat izanda, produktuak falta izatea normala izan zitekeela. Baina irudipena nuen zeozer arraroa zegoela.
Jakina, ikertu nahi nuen (eta arroza prestatu). Beraz, hurrengo egunean, herri batera joandakoan, zentroko beste denda batera joan nintzen. Hau ere ez zen oso handia, baina eguneroko premiak asetzeko baino askoz gehiagorako ere bazuen apalategietan.
Saltsen atalera jo, eta han aukera oso zabala, baina tomate-saltsarik ez! Italiako guztiak, baina tomate frijiturik (edo naturalik kontserban) ez! Aurkitu nuen bakarra tomate coulis bat izan zen, zati barikoa, behar nuena ordezka zezakeena.
Bada, erosi eta kozinatu nuen arroz hura. Egia esatera, ez zuen esperotako gustua, baina ez zegoen gaizki.
Halere, kontuak kuriositatea piztu zidan. Ez nuen ezer ulertzen. Guretako tomate egina (gurean horrela esaten zaio) eguneroko jakia da –hozkailu-hondoa modaren hizkera erabilita–, ia edozein plateretan agertzen zaiguna, goarnizio. Oso tradizionala, plater askotan erabiltzen den osagaia, gainera. Intrigak gora egin zidan.
Betikoa da tomate egina gurean, amamak udazkenero prestatu, potetan sartu, eta kontserbak egiten zituelako urte guztirako: tomate egina eta piper erreak. Bizitza guztiko kontu bat. Baina norbaitek esan lezake: zer da bizitza guztia? Beharbada, lehenago ez zen halakorik egiten-eta.
Horretarako ere amamaren historia bat daukat, beti kontatzen ziguna tomate-entsalada jatean, batez ere. Baserrikoa zen, baina aita marinela, munduan zehar ibilitakoa lanean, eta beste mundu bat ere ikusitakoa. Birraititak tomatea gordinik jaten zuen, eta sekulako higuina eragiten zien gure amamari eta familiako beste kideei, eurek beti kozinatuta (saltsan/frijituta/egina) jaten zutelako. Beraz, ez da atzo goizeko kontua tomate-saltsarena.
Hori guztiori buruan jira-bueltaka nerabilen hipermerkatu bateko tomate apaletara joan nintzenean, jakin-nahia asetze aldera. Eta harridura handitu baino ez zitzaidan egin. Eskaintza oso zabala zen, italiarra, ordura artekoa berretsi baino ez zidana egin. Halako baten, bazter batean "tomate frito" etiketa zuten flaskoak aurkitu nituen, gaztelaniaz etiketatuta, denak marka espainiar ezagunak zirelako.
Orduan nire galdera da tomate saltsa hutsa produktu espainiarra da? Estatu espainiarrean gurean beste erabiltzen da? Hego Euskal Herrian askotan jaten bada ere, Iparraldean produktu arrunta da? Ala piperradarekin nahikoa dute?
Norbaitek "tomate-saltsaren afera" honetan lagundu baliezadake, benetan eskertuko nioke!
Taladrina usaina gustatzen zait. Edo agian esan beharko nuke taladrina usainak nire ume-denboratara eroaten nauela, eta aromek duten oroitarazte indarraren bidez txikitako sasoira itzultzen nauela. Lerrook irakurri dituzuen asko zeuen buruari galdetzen ibiliko zarete ea zer demontre den taladrina hori, zein perfume gozo izango den hain atzera naroana. Bada, lagunok, ez lurrin, ez gozo, makinak olioztatzeko likido zuria da taladrina, esne itxurakoa eta usain sarkorrekoa, hatsa edo kiratsa ez esateagatik. Memoriaren bideak adigaitzak dira, gero!
Zeuen kautan pentsatuko duzue haurtzaro bitxia izan nuela, baina korriente baino korrienteagoa izan zen nirea. Hori bai, hiper-industrializatutako herri batekoa izanda, normala zen taladrinaren berri izatea, eta usaina hain ezagun bihurtzea. Ez ahaztu, gainera, herriaren orografiarengatik, tailerrak herrigunean zeudela askotan, eta gure familiaren kasuan bezala, etxebizitza lantegiaren gainean zegoela. Dena zen bat: etxea, fabrika, familia… zarata eta usainak ere bai, jakina.
Baina denbora horiek joan ziren. Krisi ekonomiko sakon bi jasan ditugu (eta beste krisi txiki batzuk ere bai; ados jarri ezinda baikabiltza data zehatzetan), eta krisi horiek zeharo aldatu dituzte herriaren konfigurazioa, zaratak, usainak, eta azken finean, bizimodua.
Aurreko desindustrializazioak gogor eragin zigun, Euskal Herri osoari, jakina. Nonahi zeuden lantegi hutsak eta orube kutsatuak, denak abandonatuak. Bilboaldean urteak pasatuta, eta diru-goseak bultzatuta, terreno horietan zentro komertzial, museo edota makro-proiektu urbanistikoak eraiki zituzten. Fabrika abandonatuak chic eta cool bihurtu ziren. Ehun industriala komertzio eta turismoaren truke. Orduan garbitu zituzten errio-ertzak, eraikin zatarrak kendu, estetika hutsagatik deuseztatu. Edo, beharbada, ondare industrialaren hondar horiek desastrea onartu edota bideratu zituztenendako galdutako guztiaren oroigarri iraunkorra zirelako desegin zituzten.
Ezin dugu ahaztu bigarren krisi erraldoi bat ere sufritu dugula, eta aurrekoan bezala, hondakinak edonon daudela. Beste leku batzuetan, baina gure inguruan. Nahikoa da pasioan ibiltzea auzoetan, edo errepide ertzei arretaz begiratzea, ikusteko nahi beste eraikin industrial abandonatu, asko bidoi eta kupelak barruan dituztela oraindik. Bertan behera lagata, behin atea itxita, ahaztuta geratu ziren produktuak daude, eta sarri askotan kimikoak dira gai horiek. Horrek ingurugiro eta osasunerako dakartzan kalte guztiekin. Gainera, eraikin horiek oso arriskutsuak dira inguruan ibil litezkeen pertsonendako jausteko arriskua dagoelako hainbatetan.
Baina nork arduratu beharko luke pabiloi zaharrak zaindu edota botatzeaz? Jabeek ez lukete kontu izan beharko? Ala diru etekina atera dakiekeen bitartean bakarrik kontu izan behar dute jabeek? Gero, betiko moduan, denon lepotik egin behar garbitzeko eta deskontaminatzeko lanak? Jabego pribatuaren paradoxa ankerra!
Usina itxiek arriskuak dauzkate, bai, baina tristezia ere eragiten dute, herri bat zelakoa zen, eta orain nola dagoen adierazten dutelako. Eurekin batera, iragan bat ere galtzen da, bizimodu bat, ogia nondik ateratzeko lekua, beharra. Agian taladrina daroagulako zainetan, taladrina usainak bizi gintuelako, beharbada.
Kezkatuta laga naute azken aldian hainbat internet orritan ikusitako iruzkinek. Tira, kezkatzearena ez da gugan nobedadea, batez ere espazio honetan jarduten dugunon artean. Normalean, hileta jotzen gabiltza euskara dela eta, nire ustez arrazoi osoz. Baina gaurkoan ez dut aitatuko gure zoritxarrik, gaur beste kontu bat salatu nahi dut.
Aspaldian, euskaldun “garbia” (komatxo artean) izateko hemen jaio ez ezik, gutxienez 8 abizen euskaldun eduki behar genituen. Horrela baino ezin ginen euskaldun peto-petoak izan.
Zorionez, hori aldatu zen, eta euskaldun euskaraduna zeneko ideia berreskuratu genuen. Jatorria eta familia berdin zitzaizkigula, euskarak egiten gintuela hemengo, alegia. Bost axola zitzaigun abizen, jaioterri edo odol taldea. Euskarak definitzen gintuen.
Hala segitzen zuela kontuak uste nuen. Baina orain pare bat urte, atzera ere agertu zen duela 25 urte erabakitako kontu bat: zer da euskal idazlea? Euskal Herrikoa ala euskaraz idazten duena? Begiak talo eginda geratu zitzaizkidan! Berriro ere polemika antzu eta amaitua gure artean! Denak izan behar du ziklikoa gure herri honetan, ala?
Bai, antza. Izan ere, film famatu batek berriz zabaldu ditu 8 abizen euskaldunen topikoa. Hala ere, pelikulan, itxura denez –ez dut ikusi–, euskara gutxi agertzen da. Beraz, ez dagokio horrenbeste gure gaiari. Hala ere, eragin pixka bat baduela esango nuke, aspaldiko mamuak berpizten dituelako.
Asaldatu eta kezkatu nauena , ordea, iruzkin batzuk dira, arestian aitatutako agerkari digitaletan agertutakoak. Xenofobo, arrazista eta islamofoboak dira komentariook. Espainiaz kanpoko emigrazio berriari leporatzen diote euskararen gainbehera, modu beldurgarrian, umeei “kume” deituta, esate baterako. Eta ez dizuet lagin gehiago emango, ez dute hausporik merezi eta. Soilik esango dizuet, euskal leinuez ari direla… Hurrengo pausua arrazaz jardutea da, O-Rh negatiboa aitatzea…
Kontua da, jende-modu honendako beti dela gutxiegi. Berdin zaie euskaldun oso alfabetatu eta 4. hizkuntz eskakizuna lortzea, euskalkiduna izatea, euskaltzale militantea, 16 abizen euskaldunekoa, odol talde “egokia” edukitzea,… beti da gutxiegi. Beltzaranegi garelako, ilunegi, edo janzkera ez delako oso “gurea”. Beti da gutxiegi.
Jendaila honek dio, “gure” izenean egiten duela berba, “gu, euskaldunok” salbatzeko. Baina hain dira ezjakin, artaburu eta sektario; non gure tradizioaren defentsan ari direnean, gure tradizioari traizio egiten dioten. Izan ere, euskaldun izateko euskaraz jakin eta egitean dago gakoa; azal kolorea, erlijioa, janzkera eta familia albo batera lagata. Beti izan da horrela.
Gutxiengoa dira, baina ibil gaitezen kontuz, hauts horiek lohiak ekar ditzakeelako. Bestela nondik dator Gipuzkoako diputazioaren AGI kentzeko erabakia?
Hemen Info7-ren web orrian