Boz goran irakurtzea

Azken hiru ostiraletako esperientziek eman didate gai honetarako pista. Orain hamabost egun Durangon Plateruena kafe antzokian “Itsasoa, hitzez eta ahotsez” ekitaldia egin zen, bertan 200dik gora pertsonak parte hartu genuen itsasoari buruzko testuak irakurtzen. Aurten bigarren edizioa izan da. Benetan ekimen polita! Testu ederrak eta irakurle saiatuak!

Bestalde, gaur Bilbon Xerezade jaia egingo dute 8etan Hikateneoan. Xerezaderen artxiboa literatur podcasta da Bilbo hiria irratian emititzen dena, Saioa Gabikagogeaskoak, Jasone Larrinagak eta Ana Moralesek egina. Pasarte literarioak irakurtzen dituzte, ederki eta jaisteko moduan ere badaude sarean, nahi izanez gero edozein momentutan entzuteko.

Jaialdi biak ederrak, gozatzeko irakurtzen eta entzuten. Baina tartean Maiatzaren Lehena ere izan zen. Manifestazio amaieretan diskurtso amaigabeak, monokordeak, aspergarriak,... Uf! Zelako aldea aitatutako ekimen bi horiekin!

Hiru ostiral, hiru boz gorako esperientzia, irratian komentatuta, gainera! Irratiak ere badaukalako altuan irakurtzeaz asko

Gaitza da altuan irakurtzea, mikro baten atzean jartzea, jakinda, aurrean (fisikoki zein metaforikoki) jendea entzuten dugula. Gainera, ondo irakurtzea ez da erraza. Testua gureganatu behar dugu, askotan irakurri, ulertu. mamurtu. Estropuz non egiten dugun detektatu eta saihestu berba madarikatu hori. Pausak eta efektu dramatikoak non egin,... Alegia, antzerkitik edo interpretaziotik ere baduela irakurtze mota honek.

Ahotsa ere ezin dugu ahaztu. Sarritan, ahopeka jarduten du jendeak ozen irakurtzen diharduela. Ez! Indarra behar da, ozen adjektiboa darama irakurketa mota honek, ez baxu. Erritmoa, ondo ahoskatzea, modulazioa,... Ez da erraza, ez.

Niri asko gustatzen zait altuan irakurtzea. Irakurtzeak sortzen didan plazeraz gain, gehitu behar zaio testu horrek sortzen didan zirrara. Normalean, altuan irakurtzeko aukeratzen dena berezia delako zerbaitengatik. Gure ahotsez entzutea ondo irakurrita, gozatua da. Gozatu merkea, gainera. Baina zelako lotsa eragiten digun! Agian eskolan ikasi ez digutelako, eta horrelako kontuetan oso mozoloak garelako: lotsatu behar ez genukeen kontuekin lotsatzen baikara. Eta praktikatu ezik, ezin inoiz ona izan.

Gure letren gizartean ahotsak lekua izatea ere ederra da. Gure aurreko belaunaldiek letra gutxi zituzten eta euren mundua ahozkoa zen. Kontalari trebeak, errekurtsodunak, gatz eta piperrez kontakizunak zipriztindu, pausa dramatikoak egin, ahotsa ere aldatu ... , ahotsak.eus-en entzun eta disfruta daiteke.

Gaur egun, ostera, letrazkoa da gure mundua eta guk gure umeei ipuinak kontatu baino, irakurri egiten dizkiegu. Ez dago txarto, guri falta zaigun gatz eta piper hori idazleek jartzen badute. Baina liburu horiek, irakurketa horiek, bizi egin behar dira, bestela zeharo aspergarriak eta loarazleak dira. Ez ditzagun umeak uxa! Eurek ere ikaragarri disfrutatzen dute eta hala irakurzaletu ere egiten ditugu, irakurtzen jakin aurretik.

Bestalde, orain ipuin sasoian gaude, hau da, kanpainan. Eskertzekoa litzateke politikoek irakurtzen dutenean testu laburragoak leitzeaz gain, ondo irakurriko balituzte, esanahia emanda, enfasia (eta ez da oihuka irakurtzea,e?), aspertu eta lokartu ez gaitezen. Direna baino interesgarriagoak bihur daitezen. Non daude aholkulariak? Diskurtso politak, laburrak eta ondo irakurriak egingo balituzte, uste dut denok estimatuko genukeela, ezta?

Boz goran, altuan eta ozen irakurtzeak ikasleei ere onurak dakarzkie. Esan dudan moduan, testua ondo ulertu behar da ondo irakurtzeko. Ahoskera ere zaindu behar da. Besteek belarri hutsez, ulertu. Beraz, onura instrumentalak ere baditu hizkuntza ikasten ari garenean. Baina hain abandonatuta daukagu…

Kontu praktikoez gain, hain ederra ez balitz boz goran irakurtzea eta entzutea! Eta ezetz dioenak ez du probatu. Izan ere, zergatik daude hainbeste poesia errezitaldi? Disko liburuak ere badaude, eta erosi egiten dira. Itsuendako liburuak ere bai, audio-liburuak... Ahotsa hain da erakargarri; ezen batzuetan esaten dena baino, nola esaten den daukan garrantzia.

Alai, mezatua, deklamatua, antzeztua…. Hartu testu bat eta egin proba. Gero etorri kontatzera!

- Olerkiak mezatzen ni - kantari bat - biolina,gitarra - ilustratzaile bat.. Ekainak 6, Hendaian 19:00ean pic.twitter.com/fX7Lgc0sml

— jon garmendia (@txuriya) May 5, 2015