Artziniega herria
Artziniega nahiko herri monumentala da. Alde zaharra tontortxo baten gainean dago eta bertan hiru kale paralelo daude: Goiko Kalea, Erdiko Kalea, eta hirugarrenaren izena ez dugu ikusi. Etxeak benetan zaharrak, kaleen zoru harrizkoa... halako gutiziak gustatzen zaizkionentzako behintzat merezi du.
Eraikinik deigarrienak dorrea eta eliza izan litezke. Bata alde zaharraren albo batean dago eta bestea bestian, eta tartean kaleak. Dorrea, atari neoklasikoduna nahiz seguruenean etxea bera dexente lehenagokoa izan, gaur egun hotela da. Ederra. Sarrera nobletik hauxe duzue:
Kontrako alderditik, dorrearen bizkarrak etxeak ongietorria emoten dio herrira hortik sartzera doazenei:
Kale batetik sartzen gara eta ikusten dutu etxeek garai bateko, edo batzuetako, estiloei eusten die. Puntu erdiko arkuak, arkitektura popularreko etxeak...
Bitxitasunen artean elizako ataria dugu bat. Baliteke arte liburuetan ez agertzea aipatua, bertan dauden pinturak berriak direlako, baina alderdi historikoa aparte lagata, merezi du ikustea, halakoak ohikoak ez direlako. Antxinako erara eginda, gusto onez gure eritziz, benetan polita gelditzen da.
Inskripzioak euskaraz eta erdaraz jarri dituzte, eta motiboak ertaroko lanbideak eta Artziniegako historiarekin lotutako kontuak badira ere, keinu bi jarri dituzte benetan noizkoak diren garbi lagaz: pilota pardidu bat traje zuriz eta guztiz, eta bonbilla bat Picassok Gernika koadroan pintatu zituen estiloan. Pelota partiduarena hemen ikusterik duzue, bonbillarena berriz ikusi gura baduzue hara joan beharko duzue, fotografiarik ez zaigu eta txukun gelditu.
Elizaren atzetik honako ikuspegia dago, herria goialde batean dagoenez bertatik ere panorama ederra dago:
Eliza ikusita, hasierako dorretxera bueltatuko gara. Kaletik pasatzean sasoi bateko merkatuaren aterpea ikusten da:
eta jauregiren bat:
eta aparkalekura itzuli garela inguruko etxeei ere erreparatu diegu, XIX. mendearen bukaerakoak eta XX.aren hasierakoak, oker ez bagaude: