e-gorblog

(Elhuyar aldizkariko 2011ko urtarrileko alean argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Liburu-irakurgailu elektronikoak

Liburu-irakurgailu elektronikoa, gaur ezagutzen dugun gisara, Sony-k merkaturatu zuen lehenbizikoz 2006an, Sony Reader izenarekin. Baina 2007an Amazon on line liburu-dendak ateratako Kindle-a da, ziurrenik, arrakasta handiena izan duena. Barnes&Noble liburu-denda katearen Nook-ak edo ondoren atera diren beste gailu ugariek ez diote itzalik egin Kindle-ari. Kontuak kontu, gaur egun aukera zabala dago irakurgailu elektronikoen munduan.

E-reader edo liburu-irakurgailu elektronikoek tinta elektronikoz funtzionatzen dute. Teknologia honek, ohiko CRT, LCD edo TFT pantailek ez bezala, ez ditu pantailaren puntuak etengabe elektrikoki argiztatzen: pantailako irudia aldatu behar den bakoitzean, berau osatzen duten gelaxketako bakoitzean dagokion kolorea (zuria edo beltza) jartzen du elektrizitatea erabiliz, baina, ondoren, pantailako irudia mantentzeko ez du elektrizitate gehiagoren beharrik. Hori da, hain zuzen ere, tinta elektronikoaren abantaila nagusia: haren energia-kontsumo txikia. Pantailako irudia orria aldatzen dugun bakoitzean soilik aldatu behar denez eta hori ez denez oso maiz gertatzen, sistema hibernazioan sartzen da berriz orria pasatzeko agintzen diogun arte. Orduan, esnatu egiten da, pantailako irudia aldatzen du, eta berriz ere lotara sartu. Hori dela eta, orria pasatzeko denbora apur bat behar izaten da, baina bateriak egunak irautea lortzen da. Horrez gain, egun-argiz eta eguzkitan ere oso ongi irakur daiteke pantailako edukia, eta ikusmena ez du horrenbeste nekatzen, pantaila ez baita atzetik argitua, islatzailea baizik.

Desabantailak ere baditu teknologia honek, ordea: argi nahikorik ez dagoenean, ezin da ezer ikusi (paperean bezala), zuri-beltzezko edukia soilik erakuts daiteke edo asko jota gris tonuetan (komikiak, edo argazki askoko aldizkari eta egunkariak edo haurrentzako liburu eta ipuinak ikusteko ez da egokia) eta ez du balio pantaila azkar aldatzea eskatzen duten erabileretarako (bideoak ikusteko, adibidez).

Tabletak

Tabletaren kontzeptua (ukipen-pantailadun ordenagailu eramangarri teklaturik gabea) Microsoft-ek aspaldi asmatu bazuen ere, 2010aren hasieran egin da famatu, Apple-k ateratako iPad-arekin; eta dagoeneko antzeko gailu mordoa dago merkatuan, gehienak Android sistema eragile librearekin.

Gailu hauek ez dute teknologikoki inolako berrikuntzarik; ordenagailu eramangarriek eta bestelako gailuek aspalditik darabilten LCD (Liquid Crystal Display) teknologiarekin dabiltza pantailak. Horregatik, hain justu, irakurgailu elektronikoaren kontrako ezaugarriak ditu: koloretan da, bideoa ikusteko balio du, eta ilunpetan ere ikusten da; aldiz, ez da ongi ikusten egun-argiz, atzetik argitzen denez, bista gehiago nekatzen du, eta bateriak ordu gutxi batzuk baino ez du irauten.

Irakurtzeko gailu perfektua

Ikusten dugunez, bi gailuek dituzte desabantailak. Liburu-irakurgailu elektronikoei dagokienez, zenbaitek katebegi teknologiko soiltzat dute; haien ustez, urte gutxi batzuk iraungo dute, belaunaldi bati paperetik tabletetarako trantsizioan laguntzeko adina. Barnes&Noble liburu-denda kateak, adibidez, tinta elektronikoa baztertu, eta LCD teknologia erabili du bere Nook irakurgailuaren bertsio berrian. Beste askoren iritziz, ordea, bateriaren iraupena handicap handiegia da tabletentzat.

Liburu, aldizkari nahiz komikiak irakurtzeko eta/edo ikus-entzunezko edukia ikusteko, aurreko bi gailu-mota horien ezaugarri on guztiak bildu beharko lituzke gailu eramangarri idealak. Zergatik ez da jada horrelakorik existitzen? Ez da ezinezkoa edo garestiegia delako: munduko herrialde behartsuetako haurren hezkuntzan IKTen bidez laguntzeko asmoarekin sortutako OLPC (One Laptop Per Child) proiektuak 2007an atera zuen XO-1 eramangarriak jada bazuen pantaila duala (tinta elektronikoarekin nahiz LCD moduan funtziona zezakeen), eta kostua 200 dolar inguru besterik ez zen. Pantaila haien asmatzaile Mary Lou Jepsen-ek ondoren sortutako Pixel Qi enpresak horrelako pantailak garatzen eta hobetzen jarraitzen du eta laster aterako da pantaila duala duen lehen tableta, Notion Ink enpresa indiarraren Adam hain zuzen ere, baina merkatuen inertziek ez dituzte erraz onartzen berrikuntza apurtzaileak... Hala ere, horrelako gailuak ere ez dira guztiz idealak. Bi moduetan lan egin dezakete, baina atzeko argia erabiltzen denean, energia azkar xahutzen da.

Koloretako tinta elektronikoa lortu nahian aritu dira zenbait enpresa azken urteotan, eta, berriki, Hanvon Technology enpresa txinatarrak iragarri du laster kaleratuko duela horrelako pantaila duen gailu bat. Kolorea izan arren, tinta elektronikoaren teknologia erabiliko du, eta, beraz, energia-kontsumo txikia izango du, baina aldi berean bideoa erakusteko abiadura nahikorik ez du izango; horrez gain, koloreak tonu mateetan izango dira.

Bestalde, oraindik produkzio-mailan ez badago ere, Cincinnatiko Unibertsitateak eta Gamma Dynamics enpresak teknologia elektrofluidikoa garatu dute: elektrizitate bidez, pixel bakoitzaren gelaxketan aurrealdera edo atzealdera eramaten da tinta. Bideoa ikusteko besteko abiadura lortzen da, koloretan ikus daiteke, eta kontsumo txikia du.

Eta paper elektronikoa (papera bezain pantaila fin eta malguak) lortzeko ikerketak ere emaitzak ematear daude, teknologia hori azkenaldian gutxitan aipatu den arren. Taiwango ITRI ikerketa-zentroak eta AU Optronics enpresak 2011n espero dute kaleratzea paper elektronikoa erabiltzen duten gailuak.

Beraz, argi dago gaur egun dauden irakurgailu elektronikoek badutela zer hobetua, eta hobekuntza asko iristear daudela. Baina teknologiaren munduan, beste askotan bezala, merkatuak agintzen du, eta ez da beti teknologikoki onena dena gailentzen. Gainera, epe laburreko irabaziei begirako interes komertzialek bultzatuta atera dituzten gailu heldugabe horiek jada merkatuan zabalduta egoteak kalte egin diezaioke gailu berri hobeen hedapenari. Espero dezagun, hala ere, albait lasterren irakurgailu elektroniko askoz hobeak (koloretan, kontsumo txikiarekin eta bideoa ikusteko adinako abiadura dutenak) izatea nagusi merkatuan.

Bilboko Alhondegiak bi komiki ikastaro antolatu ditu aurtengorako.

Lehenengoa, 12 ordu Komikiarekin izenekoa, egun bateko ikastaro laburra da. Maiatzaren 12an izango da, goizeko 9etatik gaueko 21etara, Medialab 2ko Mediatekan, eta 30 euro balio ditu. Clara-Tanit Arqué eta Martín Romero, AlhóndigaKomik bekaren lehen bi edizioetako irabazleak, izango dira irakasleak. Parte-hartzaile bakoitzak istorio labur bat osatuko du, zatika; ondoren, taldeko gainerakoekin bat eginda, amaierako fanzine bat osatuko da.

Bigarrena, AlhóndigaKomik IV. ikastaroa, urte ia guztian zehar luzatutako ikastaro erdipresentziala izango da. Ikastaroan proiektu bat lantzen joango dira, aurrez aurreko eskolekin eta online jarraipenarekin. Eskoletan ezagutza teorikoak eta gidoia nahiz marrazkiak sortzeko prozesu ororen lehen definizioak jorratuko dira, bai eta lanaren azken fasea ere. Aholkularitza eta lanaren segimendua online egingo da. Ikastaroa Antonio Altarriba kritikari eta gidoilariak koordinatua da eta Antoni Guiral, Pepe Gálvez, Jesús Redondo eta Roberto Bergado autoreekin batera emango du. Kostua 120 eurokoa da (90 euro gazte eta Alhondegiko bazkideentzat). Hau izango da programa zehatza:

• Martxoak 1: Hasiera. Izena eman duten ikasleek ikastaroaren helburuak, laneko metodoa eta egutegia biltzen duen dokumentazioa jasoko dute. Lehen helburua ezartzea.
• Apirilak 1: Ikasleek materialaren lehen partea entregatuko dute, eta dagokion zuzenketa pertsonalizatua egingo zaio.
• Apirilak 27 eta 28: Laneko bi egun, AlhóndigaBilbaon bertan. 9:00etatik 14:00etara eta 16:00etatik 19:00etara. Medialab 2. Mediateka.
• Uztailak 1: Ikasleek materialaren bigarren partea entregatuko dute, eta dagokion zuzenketa pertsonalizatua egingo zaio.
• Irailak 10: Ikasleek materialaren hirugarren partea entregatuko dute, eta dagokion zuzenketa pertsonalizatua egingo zaio.
• Irailak 28 eta 29: Laneko bi egun, AlhóndigaBilbaon bertan. 9:00etatik 14:00etara eta 16:00etatik 19:00etara. Medialab 2. Mediateka.
• Urriak 30: Ikasleek egindako lanak entregatuko dituzte.
• Azaroak 10: Irakasleek Alhóndigakomik beka irabaz dezaketen lanak hautatuko dituzte.

Ikastaro biei buruzko informazio gehiago duzue Alhóndiga Komik 2011ren programan.

Blog honen jarraitzaileek jakingo duzue Alfonso Zapico komikigile asturiarra (asturianuzko Uiquipediako sarrera), lagun izateaz gain (edo horregatik ere agian, nahiz ez dudan uste), oso gustuko dudala. Lau aldiz aipatu izan dut hemen: lehena 2007ko Angulemako komiki-azokatik nire furgonetan bueltan gentozela bere La guerre du professeur Bertenev albumean egin zidan dedikatoria ederragatik, bigarrena 2008an Astiberri Bilboko argitaletxearekin kaleratutako Café Budapest albumaren iruzkina egin nuenean, hirugarrena 2009an izandako berri on guztiengatik (sari-izendapenak, La guerra del profesor Bertenev Espainian argitaratu izana eta bere lan berria prestatzeko Angulemako La maison des auteurs etxeak beka eman izana) eta laugarrena aipatutako La guerra del profesor Bertenev-egatik 2010eko Bartzelonako komiki-azokan egile berriarentzako Josep Toutain saria eraman zuenean. Eta 2011n ere ezin aipatu gabe geratu... ;-)

Oraingoan albiste dugu Angulemako La maison des auteurs-en urte bete baino gehiagoz prestatzen egon den lana (eta bere blogean zatitxoak erakusten joan zaiguna) kaleratzear duelako Astiberrik: Dublinés, James Joyce-ren bizitzan oinarritutakoa. El País egunkarian iragarri du Álvaro Pons La cárcel de papel blogaren egileak, oso leku onean utziz. Horrez gain, albumaren lehen 20 orriak ikus daitezke egunkari horretan bertan eta, ezin zen bestela izan, itxura bikaina du. Ea komiki honek ere, orain artekoek bezala, harrera ona duen eta, zergatik ez, saririk irabazten duen! Zorionak Alfonso, eta zorte on!

2011ren hasiera honetan, hainbat komiki lehiaketa daude martxan.

Batetik, aurten laugarren aldiz (aurreko edizioen berri hemen), Bilboko Alhondegiak beka bat emango dio komikigile bati Angoulêmeko La maison des auteurs zentroan urtebetez aritzeko, Europako komiki-zentro entzutetsuenean alegia. Irabazleak urtebetez bertan komiki-sorkuntzan jarduteko aukera izango du, baldintza ezin hobeagotan. Zentroko ekipamendu eta baliabide guztiak erabiltzeko eta beste bekadunekin ideiak trukatzeko aukera izateaz gain, urtebeteko alojamendua ordainduko zaio eta hilean 1000 euroko soldata bat ere izango du. Beka lortu nahi dutenek 18 urte beteta izan behar dituzte eta komiki bat sortzeko proiektu bat aurkeztu beharko dute, paperean edo euskarri informatikoan, idatzizko garapen batekin eta irudiekin, martxoaren 1etik hasita eta apirilaren 1a baino lehenago. Bekaren oinarri zehatzak web gunean dauzkazu irakurgai.

Bestetik, abian da berriz ere, urtero bezala, Basauriko Kultur Etxeak antolatzen duen Ganorabako 2011 komiki-lehiaketa. Lehenengo saria 900 € dira, bigarrena 450 € eta hirugarrena 300 €. Horrez gain, 300 euroko akzesit bana dago euskarazko lanik onenari eta Basauriko lanik onenari. Martxoaren 31 bitarte dago lanak bidaltzeko aukera. Oinarri zehatzak, berriz ere, beraien webgunean.

Azkenik, hirugarren urtez, komiki hezigarrien eskola programa antolatu du Gipuzkoako Foru Aldundiko Kultura eta Euskara Departamentuak Sauré argitaletxearen laguntzarekin. Bertan Ziberkomikiak izeneko lehiaketa dago, Gipuzkoan Lehen Hezkuntzako 5. edo 6. mailan edo DBHko 1. zikloan ari diren ikasle guztiei zuzendua. Komikien bidez, kultura eta ondarearen inguruko balioak eta euskararen erabilera berezia lantzea bultzatu nahi ditu gazteen artean, teknologia erabiliz. Horretarako, sei gai aukeratu dituzte. Zumalakarregi Museoa eta XIX. mendeko Euskal Herria oro har izango dira gai nagusia, eta beste bostak Sauré-ren komiki-bilduma ezberdinei lotutako gaiak izango dira: Abentura olinpiko bat (atletismoa), Nayarit-eko altxorra (pilotariak), Izotz azpiko bidexka (alegiak), Pirata (egun bat ikasle baten bizitzan) eta Egiptoarrak (egiptoarren artea). Gai horietako bakoitzean komiki baten bunbuiloak bete beharko dituzte eta gaiarekin lotutako galdera batzuei erantzun. Lanak maiatzaren 4a baino lehen bidali beharko dira. Lehiaketaren oinarriak, hemen.

Marrazten badakizue, anima zaitezte!

Atiza komikigileen elkarteak eta Gauekoak ekimenak antolatzen duten Crash Comic 2011 gazteentzako komiki-lehiaketako irabazleak ezagutarazi dituzte. 131 egilek 182 lan aurkeztu dituzte, eta hauek izan dira sarituak:

• Lehen saria, 500 eurokoa: De visita en el archipiélago de los tópicos, Rob Marinakis, 32 urte, Madril.
• Bigarren saria, 400 eurokoa: Koldo y Camacho, David Molina, 30 urte, Madril.
• Hirugarren saria, 300 eurokoa: Gagle muría, Roberto Gonzalez, 30 urte, Bilbo.
• Arabako komiki onenaren saria, 200 euro eta TMEOn argitaratzea: ¿Qué fue de… las viejas glorias de la publicidad?, David Blanco, 22 urte, Gasteiz.
• Emakume gazte baten lan onena, 500 euro: Pozas, Mónica Castell, 33 urte, Bartzelona.

Lan guztiak ikusgai daude Gauekoak ekimenaren webgunean.

Bestalde, Barakaldoko Udalak eta Sauré argitaletxeak antolatutako Teknologia berriak umore grafikoari buruzko lehiaketaren sarituak ere atera dira. Lan hauek denak ere webgunean ikus daitezke, eta ondokoak dira:

• 1. saria, 1500 euroz hornitua, Darko Drijevic montenegroarrarentzat
• 2. saria, 1000 euroz hornitua, Leandro Ezequiel Martinez argentinarrarentzat
• 3. saria, 800 euroz hornitua, Nikola Listes kroaziarrarentzat
• 4. saria, 700 euroz hornitua, Freddy Martínez eta Hermandez Villamil kubatarrentzat
• 5. saria, 500 euroz hornitua, Raul Barbolla Preciado espainiarrarentzat

Azken asteetan bi euskal komiki berri atera dira. Batetik, Pernan Goñik (@pernan twitter-en) Alokairuan autoeditatu du, lehenago Gaur8 aldizkarian ateratako zinten bilduma. Gaztelaniaz ere atera du, Horror morror izenburuarekin. Pisua partekatzen duen lagun talde baten pasadizo umoretsuak kontatzen dira bertan. TMEO aldizkariarekin batera banatuko da, beraz berau eskuratu daitekeen toki beretan eros daiteke. Korri ba, erostera, 7 euro besterik ez dira eta!

Bestetik, Hedoi Etxarte (@hedoi_etxarte twitter-en) eta Alain M. Urrutiaren Ihes Ederra nobela grafikoaren gaztelaniazko bertsioa (La bella huida izenburuarekin eta azal berriarekin), eta katalanezkoa (La bella fugida izenburuarekin eta hau ere azal berriarekin) kaleratu ditu Alberdaniak. Katalanezkoaz Hedoik berak abisatu digu twitter-en, milesker Hedoi! Ez da askotan gertatzen jatorrian euskaraz egindako komiki bat beste hizkuntza batzuetara itzultzea, zorionak beraz!

Hurrengo egun/aste/hilabeteetan komikien inguruko hainbat ikuskizun edota hitzaldi izango ditugu Euskal Herrian. Poztekoa, beraz ez galdu aukera!

Batetik, larunbat honetan, otsailak 19, eguerdiko 12tan, Gasteizko Ignacio Aldekoa Kultura Etxean eta Atiza kolektiboak antolatuta, komikien inguruko ikuskizun-aurkezpena izango da. Alvarortega eta Atak komiki bat egingo dute zuzenean eta Euskolabel bilduma eta Lea cómics kanpaina aurkeztuko dituzte.

Bestetik, Marko, Dani Fano eta Adur Larreak parte hartuko dute martxoaren 4an Uztaritzeko Latsa aretoan izango den  soirée koktail-musiko-grafiko batean. Ez dut zehaztasun gehiagorik orduaren edo asmoen inguruan, ea beraiek erantzunetan-edo uzten duten...

Azkenik, Bilboko Alhondegiak urtero antolatzen duen Alhóndiga Komik programaren 2011ko egitarauean, hainbat hitzaldi antolatu dituzte. Apirilaren 27an solasaldia dago Miguel Ángel Martínekin eta 28an Santiago Garcíarekin, arratsaldeko 19:30ean Mediatekan. Eta ekainaren 4ean, 11:00etatik 14:30etara eta 16:30etatik 20:00tara, Kulturen Atrioan, Autoeditatuak jardunaldia, beraien lanak autoeditatzen dituzten hainbat egile eta kolektiborekin.

Aspaldi aterako ziren ziur aski, baina nik ez ditut orain artean eskuratu, eta ezin bertako edukien berri eman... Ikastolen Elkarteak ateratzen duen Xabiroi komiki-aldizkariaren 20. eta 21. zenbakiak, iazko ekaina eta urriari dagozkionak hain zuzen ere, kalean dira.

Hau da 20. zenbakian aurkituko dugun edukia:

• Nik neuk egiten dudan Albisteen txokoa
• Manu Ortegaren Haizea banda
• Auzomorro umorezko orri bikoitza, Sanviren irudi eta gidoiarekin
• Julen Ribasen irudiak eta Iban Zalduaren gidoia duen Azken garaipena sailaren azken 8 orriak!
• Iñaki G. Holgadoren irudiak eta Harkaitz Canoren gidoia duen Zebra efektua istorioaren beste emanaldi bat, 6 orrikoa
• Asiskoren Hor Konpost banda
• Irune Lasak egiten duen KomikITAUN elkarrizketen orri bikoitza, oraingoan Zaldi Eroarekin
• Zaldi Eroaren Arranotxuren beste bi orri
• Dani Fanoren Anubis 3.0 sailaren 6 orri
• Loperen Behien Tarzanen 3 orri

Eta 21.ean:

• Nire Albisteen txokoa
• Manu Ortegaren Haizea banda
• Auzomorro umorezko orri bikoitza, Guaikaipuroren gidoia eta Sanviren irudiekin
• Dani Fanoren Anubis 3.0 sailaren azken 8 orriak!
• Haur besoetakoa sailaren 6 orri, Unai Iturriagaren gidoia eta Sanviren irudiekin
• Asiskoren Hor Konpost banda
• Irune Lasaren KomikITAUN elkarrizketen orri bikoitza Antonio Altarribari
• Zaldi Eroaren Arranotxuren beste bi orri
• 6 orriko Toki hori istorioa, Eider Rodriguezen gidoia, Alex Orberen irudiak eta Jaime Posadasen koloreekin
• Loperen Behien Tarzanen 3 orri

Zenbaki hauetan amaitu dira Anubis 3.0 eta Azken garaipena sailak. Biak bene-benetan bikainak dira. Albumean noiz aterako irrikatan nago!

Marko Armspach komikigile euskaldunak (@gatobazka Twitter-en) album berri bat argitaratu du Frantzian, argitaletxe handietako batekin, Dargaudekin hain zuzen ere. Izenburua Le crochet à nuages dauka, eta gidoia Békak egin du.

Komikia aurretik Geo geografia-aldizkari ezagunaren haurrentzako edizioan argitaratzen joan dira. Bertan Maliko Dogondar herrian kokatutako istorio bat kontatzen da, bide batez herri honen bizimodua, ohiturak, sinesmenak eta abarrak ezagutaraziz. Haur batzuek, euria egin dezan lortzeko, tribuan daukaten lainoak atzemateko krako sakratu batekin bizitako abenturak kontatzen ditu komiki honek.

Angulemako komiki-azokan Marko komikia dedikatzen izan bazen ere, otsailaren 4ean iritsi zen dendetara. Gainera, otsailaren 1etik 26ra bitartean, Baionako mediatekan albumaren inguruko erakusketa dago. Eta otsailaren 25ean, arratsaldeko 18:30etatik aurrera, Markok zuzeneko marrazketa performancea egingo du eta albumak dedikatzen ere izango da. Ez galdu aukera!

(Elhuyar aldizkariko 2010eko abenduko alean argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Interneten elkarrekintza bat egiten dugunean (web-orri batera nabigatu, mezu elektroniko bat idatzi...), gure ordenagailuak beste ordenagailu batekin komunikatu behar du, hari zerbait bidaltzeko edo eskatzeko. Guk geuk normalean helburu-ordenagailuaren domeinu-izena erabiltzen dugu komunikatzeko (www.zientzia.net, google.com...), baina DNS deritzon sistemak, Domain Name System edo Domeinu Izenen Sistema, izen hori IP helbide batera itzultzen du (aurreko adibideetan, 82.223.160.213 eta 173.194.36.104). Eta Interneteko mekanismoek benetan IP helbidea erabiltzen dute komunikazioa ezartzeko eta paketeen trafikorako. Zerbitzariek eta enpresek beti helbide bera izaten dute, goiko adibideetan bezala. Etxeko erabiltzaileen ordenagailuek ere badute IP helbide bat, jaitsitako orriak, mezuak eta abar irits daitezen beharrezkoa baitute, baina hauek ez dira finkoak izaten normalean: routera pizten dugun bakoitzean, gure Internet-hornitzaileak helbide ezberdin bat ematen digu, berak erreserbatuak dituenetatik une horretan libre duen bat.

IPv4 helbideak, agortzear

IP protokoloa 1980an definitu zen, eta, 1981az gero, IPv4 izeneko bere bigarren bertsioa da Interneten funtzionamenduaren oinarrian dagoena. Hor, ordenagailuen helbideak 4 byte-ren bidez adierazten dira, hau da, 0 eta 255 arteko lau zenbakirekin. Beraz, 2³² edo 4.294.967.296 helbide ezberdin daude, 32 bit-en bitartez adierazi daitezkeenak, hain zuzen ere (ordenagailuen 0 eta 1en mundu bitarrean, byte bat 8 bitez osatuta dago; horregatik har ditzake 2⁸ edo 256 balio ezberdin, 0 eta 255 artekoak. Beraz, 4 byte-rekin, 2³² balio ezberdin adieraz daitezke).

Kopuru horrek handia irudi lezake, baina ez da hainbestekoa ere; kontuan izan behar dugu munduan ia 7.000 milioi pertsona bizi garela. Egia da gaur egun jende askok ez duela Internetik erabiltzen, edo ez behintzat uneoro, baina hala eta guztiz ere helbideak laster agortuko direla dirudi, hainbat kausa dela medio.

Batetik, hasieran erabiltzen zen helbide-banaketa ez dago egokiro optimizatuta: 256, 65.536 edo 16.777.216 helbideko tarteak esleitzen zitzaizkien eskatzaileei, eta 80ko hamarkadan Internetera konektatu ziren erakunde askok (AEBkoak nagusiki) badaezpada ere 16 milioiko tarteak hartu zituzten. Hala, AEBko unibertsitate batzuek estatu handi samar askok baino helbide-tarte handiagoa dute, nahiz eta gero ez erabili.

Bestetik, orain routerak konektatuta egoten dira beti: lehen telefono-modem bidezko konexioak ziren nagusi, konektatuta emandako denboraren arabera kobratu eta telefono-linea okupatzen zutenak; orduan, Internet erabiltzen ez genuenean libre uzten genuen konexioa eta, beraz, IP helbidea. Gaur egun, aldiz, ADSL eta kable bidezko banda zabaleko konexioak dira nagusi, tarifa finkokoak eta telefono-linea okupatzen ez dutenak; hala, oso ohikoa da routera gau eta egun konektatuta egotea, eta, beraz, IP helbidea etengabe okupatzea.

Hirugarrenik, gero eta gehiago dira Internet baliatzeko ahalmena ematen duten gailu mugikorrak, hala nola PDAk, smartphoneak, 3G modemak, tabletak... Eta gero eta gehiago erabiltzen ditugu horiek guztiak.

Eta, azkenik, Interneten erabiltzaileen igoera hartu behar da kontuan. Mundu osoan etengabe gora egiten du Interneten erabiltzaileen kopuruak.

Helbideak noiz agortuko diren ez dago argi. Aspaldi ari dira esaten oso gutxi falta dela horretarako: hamarkadaren hasieran 2005-2008 ingururako agortuko zirela zioten, baina, data horiek iritsi ahala, epea luzatuz joan da... Udazken honetan hainbat iturrik adierazi dute helbideen %95 okupatuta dagoela, 80 milioi besterik ez daudela libre, eta, erritmo normalean, 2011. urtearen hasieran agortuko direla. Baina, handik gutxira, 80ko hamarkadan 16 milioi helbide erreserbatu zituzten enpresetako batek libre uzten zituela adierazi zuen... Edozein modutan, 2011-2012 urteetako uneren batean gertatuko dela diote gehienek.

IPv6, konponbidea

Hori noizbait gertatuko zela aurreikusita, 1998an IP protokoloaren bertsio berri bat prestatu zuten, IPv6. Bere izenak iradoki dezakeenaren kontra, IPv6 helbide bat ez dago 6 byte-z osatuta, 16 byte-z baizik. Horrek esan nahi du 2¹²⁸ helbide posible daudela, hau da, 3,40 x 10³⁸, edo 340 sextilioi. Ez saiatu zenbat den imajinatzen ere, sextilioi hitza oraindik euskarazko hiztegietan ere ez dago eta. 340 bilioi koatrilioi da, edo 340 milioi milioi milioi milioi milioi milioi. Denboratxo batean ez agortzeko adina, behintzat.

IPv6-rako trantsizioak helbideen arazoa konponduko luke, beraz. Baina trantsizio hori ez da hain sinplea izango. Erabiltzaileon ordenagailu eta mugikor gehienak prest daude IPv6-rekin lan egiteko, nahiko maiz eguneratzen baititugu normalean. Aldiz, zerbitzariak, Internet-hornitzaileak edo Interneten beraren azpiegitura ez dira ziurrenik hain prest egongo, haietan gauzak ez ukitzea eta eguneraketa gutxi egitea baita joera. Enpresa horiek lana eta inbertsioak egin beharko dituzte, eta, hala ere, arazoak egongo dira denbora batez zerbitzu batzuetan.

Nolanahi ere, eta 2000 efektuarekin bezala munduaren amaiera iragarriko duen zoritxar-igarlerik faltako ez den arren, katastrofe handirik ez da aurreikusi; bai, ordea, orduan baino arazo gehixeago. Prest egon behar, beraz! Eta azkenean ezer gertatzen ez bada ere, gutxienez artikulu honek balio izango zizun Interneten barne-funtzionamenduaz apur bat gehiago jakiteko. Ez da hala, irakurle?

Euskarazko komikigintza gaur

Norbaitek euskarazko komikigintzaren mundua ongi ezagutzen badu, hori Dani Fano da, Ikastolen Elkarteak ateratzen duen Xabiroi komiki-aldizkariaren koordinatzailea; eta dioenez, "euskaraz egiten den komikia ez da existitzen".

Esaldi hori apur bat larregikoa da eta tonu sarkastiko ohartarazlean ulertu behar da, baina ongi islatzen du euskarazko komikigintzaren egoera kaskarra: ateratzen dira noizbehinka komiki solteak, aldizkariren bat eta argitaletxeren bat badago, baina oso gutxi da; eta azken urteetan okerragotzen joan da, nire ustez. Azter dezagun panorama zehatzago.

Haurrentzako komikiei dagokionez, gaur egun daukagun gauza bakarra Sauré argitaletxe arabarra da, bere komiki guztiak (gehienak bertan egindakoak baina baita kanpokoen itzulpen batzuk ere) gaztelaniaz eta euskaraz ateratzen dituena. Duela 10 bat urtetik hona urtero ateratzen ditu bizpahiru titulu gutxienez eta benetan eskertzekoa da. Baina hortik kanpo, ezer gutxi. Eta txanponaren beste aldean dugu Ipurbeltz haurrentzako komiki-aldizkari historikoa, komikigile ugariren harrobia izandakoa, duela bi urte eta erdi itxi zena. Bestalde, atzera begiratuz gero, lehen Kili-Kili ere bagenuen, nagusiki Bizkaian saltzen zen komiki-aldizkaria, batez ere kanpoko umore-komiki ezagunen itzulpenez osatua, batuerazko eta bizkaierazko edizioak zituena. Edo Kriselu argitaletxearen ipuin klasikoen komiki-bertsioak (Aladino, Munchhausengo Baroia, Hiru mosketariak eta abar)...

Haurrentzako kanpoko komikien itzulpenetan ere atzera egin dugu. Duela 20-30 urte Asterix eta Tintinen bilduma osoa eskura zitekeen euskaraz. Baina aspaldian deskatalogatuta daude (nahiz eta badirudien Asterix euskaraz berriz ere argitaratzen has daitezkeela). Eta Saurék itzulitako gutxi batzuez gain (Leonardo bezala) ez da beste ezer...

Oro har, argi dago haurrentzat oso komiki gutxi egiten dela gaur egun; ipuin eta liburu ilustratuak dira orain txikienen artean irakurzaletasuna bultzatzeko bideen artean errege, ez hain aspaldi komikiei zegokien tronua okupatuz. Izan ere, eta bestelako literaturarekin edota ikus-entzunezko produktuekin gertatzen denaren kontrara, komiki gehiago publikatzen da euskaraz gazte eta helduentzat haurrentzat baino (agian komikiekin hezi ginen haur orain helduak garelako komikiak erosten jarraitzen dutenak?). Edonola, gutxi izaten jarraitzen du eta honetan ere atzera egin den irudipena daukat.

Gazte eta helduentzako komikietan, Xabiroi da erreferentzia egun. Aldizkari bikaina da, idazleak eta komikigileak elkarlanean jartzen dituena kalitatezko komikia eginez, eta ondoren aldizkariko sail ezberdinak albumetan argitaratuz (Saiak, Piztia otzanak, TeleAtoi...). Sauré-k ere atera izan du gazte eta helduentzako komikirik, baina azkenaldian utzita du linea hori (Numenak bilduma aparta amaitu gabe utziz adibidez). Hauez gain, liburu-argitaletxeek edota komunikabideek noizbehinka ateratzen dituzte komikiak (Elkarrek Pololoak eta De rerum natura, Alberdaniak Ihes ederra, Argiak Gartxot eta Okatxu...). Esan bezala, haurrentzat baino gehiago, baina hala ere gutxi eta ziurrenik lehenago egiten zena baino gutxiago: lehen Habeko Mik aldizkaria eta albumak zeuden, Napartheid aldizkaria, Justin Hiriart bilduma...

Eta itzulpenetan ez da apenas ezer egin aspaldiko urteetan, ez bada mende hasieran Saurék egindako batzuk, Jeremiah bezala, edo lehenago oraindik aurreko mendearen amaieran Araberak ateratako Kondoi hiltzailea... Aldiz, duela 20-30 urte Ttarttalo argitaletxeak Nemo txikiaren album mordoa atera zuen, Baionako Antxeta argitaletxeak hainbat Corto Maltese eta beste batzuk (Jaunes adibidez) argitaratu zituen...

Komiki digitalaren etorrera

Eta gauzak nahikoa oker ez baleude bezala, errematea dator: digitalizazioa, argitaletxeen industriaren amesgaiztoa...

Badira hiru bat urte e-bookak (edo liburu elektronikoak) eta e-readerak (edo liburu irakurgailu elektronikoak) atera zirela, joko arauak erabat aldatuz. Argitaletxe, banatzaile eta saltzaileek argi ibili eta egokitu beharra dute, baina eginda ere ez da lan erraza izango askorentzat, batez ere txikientzat, jolas zelai berrian tokia hartzea. Eta gainera uste baino azkarrago ari da aldaketa etortzen, egokitzeko denborarik eman gabe... Bestalde, askok lehengo eskemekin jarraitzen dute eta erabaki ulertezinak hartzen dituzte, merkatu berrira egokitzen baino berau dinamitatzen saiatzen ari direla ematen du eta: prezio garestiegiak, kopiak ekiditeko DRMa bezalako neurri desesperatu, abusuzko, alferrikako eta kontraproduzenteak, bitartekari guztiak mantentzen jarraitzea...

Komikien munduari honek ez zien eragiten, kolorerik eza eta irudien erreprodukzio-kalitate eskasa koska latza baitziren e-reader batean komikiak irakurri ahal izateko. Baina orduan, duela urtebete iPad-a iritsi zen eta geroxeago horrelako tablet pila, eta hauek bai dira egokiak komikiak irakurtzeko. Aditu askok hala diote behintzat. Eta argitaletxe eta denda pila batek egin du bertara jauzia jada. Horrez gain, smartphoneentzako (iPhone, Android eta horrelakoentzako) ere hasi dira ateratzen komikiak eta komiki-dendak (Saurék ere saltzen du horietako batean).

Hala ere, argitaletxe ugarik mesfidati eta beldurrez ikusten dute mundu berria. Asko ez dira oraindik egokitu, eta jauzia eman duten beste askok liburuen industriaren akatsak errepikatuz egin dute (prezio garestiak, DRMa...).

Euskarazko komikigintzarentzat, onerako

Bai, komikien industriak beldurra dio digitalizazioari. Panorama berrian gauzak ezberdinak izango dira, argitaletxe batzuk desagertu egingo dira agian... (hori bai, aukera gehiago dute lehengo eskemekin funtzionatzen jarraitzen dutenek)

Baina euskararen kasuan esan daiteke, eta oraingoan exageratu gabe, ez dagoela komikiaren industriarik. Goian irakurri dugu: Sauré argitaletxea besterik ez dago komikiei soilik dedikatuta; Xabiroi ere hor dago baina ez da argitaletxe bat, Ikastolen Elkartearen uneko jardueretako bat baizik, eta argitaratzen den beste guztia liburu argitaletxeek puntualki ateratzen dutena da, beraien produkzioan erabat anekdotikoa. Orduan, digitalizazioak ezin du euskarazko komikien industria hondorarazi, ez bada existitzen... Eta aldiz, nire ustez aukera berriak irekitzen zaizkio euskarazko komikigintzari digitalizazioarekin.

Batetik, industriarik ez badago ere, egileak badaude Euskal Herrian euskarazko komikiak egin ditzaketenak eta egin nahi dituztenak, eta on askoak gainera. Eta horiek aspalditik egiten dute beraien lana modu digitalean: marraztu ez bada behintzat koloreztatu, errotulatu eta maketatu gehienek egiten dute ordenagailuz. Beraz, jada formatu digitalean daukaten komiki bat beraiek sal dezakete zuzenean Internet bidez gailu elektronikoetarako.

Izan ere, paradigma berri honetan, egile batek ez du argitaletxe baten beharrik banatzeko edo saltzeko. Honen aurka beti esaten da argitaletxeek eskain ditzaketen erakusleiho komun bat eta promozio-lana beharrezkoak direla, bestela egileak beraien webguneetatik beste milakaren artean nabarmentzeko ahalegin hutsaletan arituko direla. Baina euskarazko komikigintzaren mundua txikia da: elkarte batek-edo erraz jar dezake martxan webgune bat denen lanak banatu eta saltzeko, eta promozioa ez da zaila nobedadeak hain gutxitan direnean (ziurrenik nahikoa izan daiteke webgunean bertan edo erreferentziazko tokiren batean iragartzea, komunikabideak berez etortzeko).

Ekonomikoki askoz errentagarriagoa zaio egileari horrela egitea, gainera. Gaur egun, komikigile batek normalean salmenta prezioaren %10 besterik ez du jasotzen, beste dena argitaletxe, banatzaile eta saltzailearentzat da. Kontuan izan behar da, gainera, batzuetan gidoilari eta marrazkilariaren artean banatu behar dela hori. Eta liburuen idazle batentzat zaila bada euskarazko salmentetatik bizitzea, euskarazko komiki batek izan ditzakeen salmentekin guztiz ezinezkoa da. Norberak salduta, ordea, kopuru erdia eta prezio erdian salduta ere, lehen baino 2'5 aldiz gehiago irabaziko luke egileak.

Agian oraingoz ez da egongo tabletdun euskarazko komiki digitalen irakurleen masa kritikorik, egile bat komiki bat modu horretan egin eta saltzera arriskatzeko adina. Baina gorago aipatutakoa moduko elkarte bat sortuko balitz euskal komikigileek euren lanak saltzeko online plataforma bat sortuko lukeena, komikigileek jada eginda dituzten lan txikiak, edo zinten rekopilazioak, edo deskatalogatuta dauden lan zaharrak hor jarri ahal izango lituzkete probatzeko, eta gutxien-gutxienik diru sarreratxo estra bat izan...

Bestetik, digitalizazioak Xabiroi bezalako proiektuak bideragarriagoak bihurtu ditzake. Ikastoletako ikasle denak eramangarri txiki bat edo bestelako irakur-idazgailu elektroniko bat izango duten etorkizuna ez dago hain urruti, eta orduan Xabiroi ikastoletako haur guztiei banatzea orain baino askoz merkeago egin liteke.

Azkenik, kanpoko komikien euskararako itzulpenen eskasia gutxitzen ere lagun dezake digitalizazioak. Bada fenomeno gero eta zabalduago bat, scanlation deritzona (scan+translation hitzen nahasketatik datorrena), komikiak beste hizkuntza batean eskaneatu edo P2P sareetan formatu digitalean lortu, itzuli eta elkarbanatzean datzana, gero ordenagailu batean Comix bezalako programa batekin edo iPad batean CloudReader moduko aplikazio baten bidez ikusi ahal izateko. Modu amateurrean egiten dute boluntarioek, serieentzako azpitituluekin edo ripeatzeekin egiten den antzera, eta batez ere manga edo komiki japoniarrekin asko egiten da. Euskarazko scanlationen mugimendu bat sortuz gero, agian lor daiteke bere burua normalizatutzat izan nahi duen hizkuntza orok derrigorrezkoa duen komiki klasikoen bilduma minimo bat euskaraz izatea. Kasu batzuetan itzuli beharrik ere ez litzateke egongo, nahikoa litzateke deskatalogatutako komiki klasikoak eskaneatzearekin. Eta hau ez da ameskeria hutsa, maila txikian bada ere egiten da zerbait: Euskal Encodings webgunean (egun batzuk daramatza erorita, espero dut ez dela desagertuko hor dagoen altxor guztia!), serieak ripeatzeaz gain, euskararako scanlation batzuk ere egiten dituzte (gutxi eta batez ere manga, baina bestelakorik ere bada; adibidez sari ugari irabazi dituen Blacksad serie frantziarraren lehenengo albuma bertan dago, kalitate oso onean bai grafikoki bai itzulpenari dagokionez). Jende gehiago hasiz gero...

Agian optimistegia naiz? Tira, amestea libre da... Eta okerragora joatea zaila denez, benetan iruditzen zait digitalizazioari esker euskarazko komikigintzaren panoramak hobera egin dezakeela. Denbora epaile.