e-gorblog

Jakitera eman dituzte Deia egunkariaren Ortzadar kutur gehigarriak eta Bilboko Rekalde aretoak antolatzen duten Rekalde-Ortzadar komiki-lehiaketaren II. edizioko irabazleak. Asier Martinez de la Pera Portugaleteko gazteari egokitu zaio sari nagusia Sineskeriak lanagatik, "jendearen aurreiritzien inguruko hausnarketa umoretsua", egilearen esanetan. Eta ohorezko saria Jon Zabaletarentzat izan da, urte mordoan zehar komikian egindako lanagatik.

Rekalde aretoan bertan erakusketa egongo da urrian zehar aipatutakoen lanekin eta lehiaketara aurkeztutako beste lan hautatu batzuekin, egile hauenak zehazki: Eneko Amezaga, Ziortza Artola, Piedad Ortiz de Urbina, Mikel Begoña, Kike Martinez, Aitor Urkiola eta David Sarasketa.

(Elhuyar aldizkariko 2012ko uztaileko zenbakian argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Normala den bezala, gai teknikoek presentzia handia dute WWW2012n: nola lortzea testu eta multimedia kopuru ikaragarri hori egoki eta azkar kudeatu ahal izatea, segurtasuna bermatzeko moduak... Halaber, badute presentzia konpainiek webari etekin ekonomikoa ateratzeko teknika eta esperientziek (website monetization deritzona), iragarki- eta publizitate-sistemek... Baina hauek webaren barne funtzionamenduari edo webeko enpresei eragiten diten arloak dira; artikulu honetan, gehiago interesatzen zaizkigu erabiltzaileoi berrikuntza edo aldaketa ekarriko dizkiguten gaiek, eta horietan zentratuko gara.

Norberari egokitutako weba

Gai izarretako bat, ez soilik kongresu honetan baizik eta baita Internet edo bilatzaileen inguruko besteetan, aurten bezala baita azken urteetan ere, personalization delakoa da, hau da, webeko erabiltzaile bakoitzari bere gustuen, ideien eta zaletasunen araberako edukia erakustea. Toki askotan aplikatzen da hori jada. Adibidez, hainbat bilatzailek norberari egokitutako emaitzak erakusteko aukera ematen dute, gure nabigazioko historialetan oinarrituta: aurrez egindako bilaketak, bilaketa horietako emaitzetatik zeinetan egin dugun klik, zein eduki aukeratu dugun sare sozialetan elkarbanatzeko... Musika entzuteko webgune eta zerbitzuek ere, guk edo gure lagunek aurrez entzun ditugun abestietan oinarrituta, gustuko izango dugula uste duten kanta berriak iradokitzen dizkigute. Berdintsu saiatzen dira gustuko izango duguna asmatzen on line dendak ere, aurreko gure erosketetan oinarrituta edo guk erositakoen berdinak erosi dituzten beste bezero batzuen erosketei kasu eginez. Komunikabide batzuk ere hasi dira azal ezberdina erakusten erabiltzaile bakoitzari, aurretik irakurri ditugun artikuluen informazioa erabiliz. Eta Facebook bezalako sareen funtsa da pertsonalizazioa, gure lagunen araberako edukia ikusten dugu.

Printzipioz pertsonalizazioak ideia ona badirudi ere, badago haren egokitasuna zalantzan jartzen duenik ere. TED hitzaldi benetan gomendagarri batean, Eli Pariserek ohartarazten du bakoitza bere burbuilan bertan goxo gelditzeko arriskua dagoela, munduan dagoen guztiaren informazio mugatu eta partziala soilik jasotzearen benetako arriskua. Lehen komunikabideek eta telebista-kateek iragazten zuten informazioa guretzat, eta mota bateko egunkariak eta telebista-kateak soilik irakurri eta ikusten bagenituen, alde bakarreko informazioa soilik jasotzen genuen. Internetek ikuspegia zabaldu zigun, baina, orain, pertsonalizazio-iragazkiek aniztasuna kaltetu dezakete berriz.

Bestalde, eduki pertsonalizatua erakutsi ahal izateko, enpresa erraldoi horiek guri buruzko informazioa biltzen dute, eta horrek pribatutasunaren kezka sortzen dio jende ugariri. Honen inguruan, oso interesgarria iruditzen zait Tim Berners-Lee webaren asmatzaile eta W3Cko sortzaile eta zuzendariak horren inguruan duen iritzia, WWW2012ko sarrera-hitzaldian adierazi zuena. Neurri bateraino soilik kezkatzen du horrek Berners-Lee. Haren ustez, enpresek guri buruz duten informazioa beste batzuei saltzeko edo beste erabilera oker batzuetarako erabiltzea ez da zuzena eta ez litzateke egin beharko, baina ez du uste hori hain praktika ohikoa denik, azken finean ez baita hori izaten enpresa gehienen negozioaren muina, eta hori egiten dutenak luzera merkatuak zigortzen ditu. Baina ez du partekatzen batzuek duten kezka, enpresek guri buruzko informazioa erabiltzeari buruzkoa, guri zerbitzu hobe bat emateko erabiltzera mugatzen bada. Arropa-denda baten adibidea jarri zuen: prakak erosten dituen dendako saltzaileak haren praken neurria aurreko alditik gogoratzea ondo dago, beti probatzen ibiltzeko beharrik gabe (zerbitzu ona ematearen betiko maxima bat izan da "ezagutu zure bezeroa").

Edonola ere, enpresek beren informazioa ezertarako ere ez gorde eta erabiltzea nahi dutenek ere horretarako eskubidea dutela deritzo, eta enpresek hori errespetatu behar dutela; horretarako, W3Ck proposatu du HTTP protokoloan aukerako "do not track" goiburu bat sartzea: webgune batek hori duen eskaera bat jasotzen duenean, ez luke gorde beharko bezeroaren inongo daturik, ezta zerbitzu hobea emateko ere; ezingo luke inongo pertsonalizaziorik egin, beraz. Nabigatzaile ia guztiek inplementatu dute jada aukera hori, baina ikusi egin behar ea enpresek errespetatuko duten...

Pribatutasunaren defentsa gehiegizkoa, baina, kalterako ere izan daiteke. Europar Batasunean, adibidez, lege batek debekatu egiten du cookieak (erabiltzailearen preferentziak eta bestelakoak gordetzeko erabiltzen den sistema) gordetzea erabiltzailearen baimenik gabe. Cookierik gabe, ez da soilik webgune batek ezin duela pertsonalizazioa egin: logeatu ere ezin zaitezke egin! Lege horren arabera, legez kanpo daude webguneen % 90etik gora. Orain arte ez dute Estatuek legea betearazi, baina Britainia Handian milioi erdi libra arterainoko isunak jartzea ahalbidetu dute berriki, eta bertako webgune batzuk hasi dira cookien baimen eskaera gogaikarria egiten.

Web semantikoa

Azken urteotan asko entzuten den beste gai bat web semantikoarena da, eta hala izan da aurtengo kongresuan ere. 2009ko maiatzeko eta ekaineko zenbakietan idatzi genuen horri buruz. Testuz beharrean informazio egituratu esanahidunez osatutako web paralelo bat da, testuzkoa ez bezala, makinek ulertzeko eta egoki tratazeko errazagoa dena. Haren gainean osatutako zerbitzu aurreratu adimendunak, testutik eduki egituratua erauzteko proiektuak... Halako aurkezpen ugari izan ziren.

Googlek berriki aurkeztu duen Knowledge Graph produktuak ere web semantikoan du oinarria. Pertsona, toki edo gauza konkretu bat bilatu badugu, ohiko web-orrien zerrendaz gain, informazio egituratu eta erlazionatua duen taula bat ere erakusten du.

Modako gaia da, eta zalantzarik ez datozen hilabete eta urteetan halako zerbitzu asko agertuko direla. Nahiz eta, egia zor, aspaldi ari diren esaten hurrengoa izango dela web semantikoa lehertuko den urtea, eta leherketa hori ez da iristen; baina egia da, halaber, poliki-poliki eta banan-banan ari direla gero eta halako zerbitzu gehiago agertzen.

Lengoaia naturalaren prozesamendua

Aurtengo kongresuan berritasun bat izan da Lengoaia Naturalaren Prozesamenduaren eta Hizkuntza-teknologien presentzia handia. Elhuyarko I+G Taldean duela hamarkada batetik lantzen ditugun teknologia horiek, zeinei buruz sarritan hitz egin dizuegun atal honetan (corpusak, itzulpen automatikoa, bilatzaile hobeak egiteko teknologiak, galderak erantzuteko sistemak, elkarrizketa-agenteak...), tradizionalki toki gutxi izan dute webaren eta bilatzaileen inguruko kongresuetan. Halako gaiak hizkuntzaren inguruko kongresuetan lantzen ziren (hizkuntzalaritza aplikatua, corpus hizkuntzalaritza, hizkuntzalaritza konputazionala...) edo hizkuntza-teknologien ingurukoetan (lengoaia naturalaren prozesamendua, itzulpen automatikoa...), baina orain artean webaren eta bilatzaileen munduak ez du haien beharrik ikusi. Oso azaletik tratatu izan dute hizkuntza: stemming edo sasilematizaio sinple bat, hitzen bilaketa hutsa...

Zergatik orduan bapateko interes hau teknologia hauengatik? Tira, ez da hain bapatekoa izan, azken bizpahiru urteetan gutxinaka emandako igoera baizik. Arrazoi nagusietako bat da aurreko metodo sinpleek goia jo dutela eta emaitzak hobetzeko hizkuntza sakonago aztertzeko beharra ikusi dutela. Bilatzaileen kasuan, adibidez, jabetu dira emaitza hobeak itzultzeko beharrezkoak direla hizkuntzaren araberako bilaketa, bilaketa eleanitza, sinonimoen edo antzeko hitzen bilaketa, jendearen iritziaren analisi automatikoa haren araberako rankinak egiteko, laburpen automatikoa, galderak erantzutea eta halako teknika sakonagoak, hizkuntza teknologien munduan aspalditik landutakoak.

Beste arrazoietako bat web semantikoa da, paradoxikoa badirudi ere. Teorian, web semantikoarekin, makina gai da bertan dagoen informazio egituratua ulertzeko, hizkuntza ulertzeko beharrik gabe. Baina problema jakin batzuk ebazteko (erabiltzaileak lengoaia naturalean egindako galderak erantzuteko, adibidez), beharrezkoa da desanbiguazioa (galdera web semantikoko zein objektu konkreturi buruz den jakitea, edo zein propietate konkreturen ingurukoa), lengoaia naturalaren prozesamenduko edozein etapatan aspaldidanik landutako gauza. Edo testuetatik automatikoki web semantikoko eduki egituratua erauzi nahi bada, beharrezkoak dira hizkuntza-teknologiak.

Aipatutako hiru gai nagusi horiez gain, asko hitz egin zen sare sozialei buruz ere. Eta web mugikorra, HTML 5, bideoa, 3D... Eboluzionatzeko aukera eta bide ugari ditu oraindik webak, eta datozen urteotan izango gara eboluzio harrigarri horren lekuko, ziur.

Ikastolen Elkarteak argitaratzen duen Xabiroi komiki-aldizkariak 27. zenbakia atera du. Hau da bertan aurkituko duzuena:

• Dei Gaztelumendiren beste haur postapokaliptiko baten irudi eder bat azalean
• Neuk egindako Albisteen txokoa
• Adur Larrearen Xabiroienea umorezko banda

• Auzomorro umorezko orri bikoitza, Sanviren gidoi eta irudiekin
• Haur besoetakoa sailaren 8 orri, Unai Iturriagaren gidoia eta Sanviren irudiekin
• Asiskoren gidoia eta Joseviskyren irudiak dituen Tirania Handia 5 orriko istorioa

• Asiskoren Hor Konpost banda

• Manu Ortegaren Haizea banda
• Exprairen Pertza ustelaren gogoeta antzuak zinta
• KomikITAUN elkarrizketen orri bikoitza, Dani Fano dela elkarrizketatua oraintxe ateratzekotan den Anubis 3.0 albumaren karira (nire estreinaldia elkarrizketatzaile gisa!)

• ZaldiEroaren Arranotxuren beste bi orri

• Kortsarioen ostatua sailaren beste 8 orri, Dani Fanoren gidoia eta Guillermo Gonzalezen irudiekin

• Loperen Behien Tarzanen 3 orri

Eta gogoratu Xabiroi aldizkaria eta bertatik ateratako albumak (Saiak, Piztia Otzanak, TeleAtoi, Azken garaipena eta Anubis 3.0) Euskal Herriko hainbat komikidendatan eskuratu daitezkeela: Bilboko Joker (Urkijo zumardia, 27), Donostiako Armagedon (Marzelino Soroa plaza, 2), Gasteizko Zuloa (Correria kalea, 21), Irungo Tinta Comics (Jose Egino kalea, 10) eta Iruñeko TBO (Merced kalea, 28).

Getariko Cristóbal Balenciaga museoan, ostiral honetan, Joseba Larratxe Josevisky komikigileak hitzaldia emango du. Zer jantziko dut mundua salbatzeko? izenburua duen hitzaldiak emakumezko superheroien jantziak izango ditu gaitzat.

Hitzaldia 17tan hasiko den Jainkosak eta emakumezko heroiak - Soinekoak eta monumentuak sailaren barruan izango da, eta gutxi gorabehera 18:15etatik 18:45etara izango da. Bertaratu nahi duenak izena eman behar du e-mail bidez.

Joaquim Muntañola i Puig komikigile katalana aurtengo martxoaren 5ean hil zen 97 urte zituela. Berau omentzeko, euskal komikigileen talde batek, Burdinjaun, Rober Garay eta Joaquin Agredak Facebook bidez koordinatuta, erakusketa antolatu dute.

Horretarako, gai nagusitzat TBO komiki-aldizkarian argitaratu zuen Josechu el vasco bere lanik ezagunena hautatu dute (beraien hitzetan, lehenengo euskal superheroia), eta pertsonaiaren bertsio ezberdinak egin dituzte 40 artista grafikok: Exprai, FH Navarro, Alex Orbe, Kike Infame, J.M. Montejo, Kaiet Bengoetxea, Danel Garay, Rufo, Brontxe, Corman III, Ulises Ponce López, Mikel Bao, J.L. Agreda, Asier y Javier, Joaquín Aldeguer, Bivafego, Dani Maiz...

Erakusketa Basauriko Arizko Dorretxean egongo da urriaren 5etik 31ra bitartean. Pertsonaia eta egile garrantzitsu horietara hurbiltzeko aukera aparta!

Euskarazko bi komiki berriren albistea dakarkizuegu gaurkoan. Batetik, Hamar Hatz Handi izeneko komikigilea Baztanga eroa euskarazko komiki fanzine txikia (bere hitzetan) argitaratzen hasi da. 0 zenbakia aurtengo udaberrian atera zuen, eta lehenengoa udan atera du. Online ikus daitezke biak, eta ale batzuk hainbat tabernatan ere banatzen dira.

Bestetik, iaz Mikel Orbegozoren Preso nago atera ondoren, euskal preso, erbesteratu eta errepresaliatuen lanak argitaratzen dituen Ataramiñe kultur elkarte eta argitaletxeak Borxa Urberuagaren Espetxetik at komikia kaleratu du, kartzelako istorioak kontatzen dituena. Hau ere beraien webgunetik jaits daiteke.

Ongi etorriak izan daitezela bi-biak!

(Elhuyar aldizkariko 2012ko ekaineko zenbakian argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Internet izan da, zalantzarik gabe, azken hamarkadetan izandako aldaketa teknologikorik handiena. Bere eragina teknologiatik haratago doa, gizarte osoa eta gure bizitzak erabat aldatu ditu. Hazkunde ikaragarria izan du oso urte gutxian. Legea, halakoetan ohi denez, atzetik etortzen da, bere denbora behar baitu, eta horregatik Internet nahiko arau gabeko lurraldea izan da orain artean. Bestelako eduki eta komunikazioei aplikatzen zaizkien arauei lotua egon da soilik, eta Interneten izaera deszentralizatu eta nazioartekoak zaila egiten du ohiko lege eta baliabideen bidez arautu eta kontrolatzea. Horregatik, azken urteetan gobernu eta bestelako lobbyak Internetentzat berariaz egindako legeak ari dira bultzatzen (eta, zenbait kasutan, onartzen).

Lege-egitasmo horietatik ezagunena ACTA (Anti-Counterfeiting Trade Agreement edo Faltsifikazioen Aurkako Merkataritza-Akordioa) izenekoa izango da ziur aski. Nazioarteko akordio horrek, faltsifikazioak ekiditeko helburuaren mozorropean, medikamentu generikoen eta copyrightdun kultura-produktuen zabalkundearen aurka ere egiten du, eta, horretarako, proposatzen du nazioarteko erakunde berri bat sortzea (gai horietako bakoitzean haietaz arduratzen diren nazioarteko erakundeak egon arren), mugetako kontrolak zorroztea, Interneteko hornitzaileak komunikazio guztiak zelatatzera behartzea... Hainbat erakunde eta interes-talde edo lobbyk erredaktatu dute idatzia (imajinatu dezakegu zeinek), eta 30 herrialde baino gehiagok sinatu dute (tartean Espainia, Frantzia eta Europar Batasuna, aurtengo urtarrilean); baina herrialde horietako batek ere ez du oraingoz lege bihurtu, eta horregatik ez da martxan jarri. Herrialde askotan protesta handiak egon dira haien aurka, batez ere Europan (Polonian, Eslobenian, Suedian...).

Maila lokalagoan ere antzeko legeak ari dira bultzatzen. AEBn, adibidez, musika eta zinemaren industriak sutsu ari dira halako legeak onar daitezen borrokan. Azken bi urteetan, gutxienez halako lau lege aurkeztu dira hango Senatuan: COICA (Combating Online Infringement and Counterfeits Act edo On line lege-urraketen eta faltsifikazioen aurka borrokatzeko akta), PIPA (PROTECT IP Act edo Jabego intelektuala babesteko akta), SOPA (Stop Online Piracy Act edo On line pirateria gelditzeko akta) eta CISPA (Cyber Intelligence Sharing and Protection Act edo Ziberadimena banatu eta babesteko akta). Legeok honelako neurriak proposatzen dituzte: ordainketa-erakundeei (kreditu-txartelenak, adibidez) agindu ahal izatea webgune baterako ordainketak ez bideratzea; bilatzaileak webgune baterako estekak kentzera behartu ahal izatea; Internet-hornitzaileek webgune jakinetarako atzipena blokeatzea hala eskatzen bazaie; Internet-hornitzaileek beren erabiltzaileen zirkulazio-informazio guztia (non nabigatu duten, idatzi eta jaso dituzten e-mailak...) Gobernuarekin partekatu behar izatea; eta abar.

Espainian, aurreko urteko abenduan, PPren gobernuaren lehenengo ministro-kontseiluan, Interneteko deskargak erregulatzeko legea onartu zen, aurreko bi urteetan PSOEren gobernuak bultzatutakoa (hortik dator legeari eman zaion izena, Sinde-Wert Legea, bi gobernuen kultura-ministroen izenengatik). Urteetan zehar epaileek filmak, telesailak eta musika jaisteko estekak eskaintzen dituzten webguneak errugabetu ostean (Espainian kultura-edukiak partekatzea legezkoa baita irabazi-asmorik ez badago), Sinde-Wert Legeak Jabego Intelektualaren batzorde bati ahalmena eman zion webguneak prebentiboki ixteko (eta hemen badakigu ixte prebentiboak zer diren errealitatean). Azkenean, hala ere, izandako erresistentziagatik, puntu hori kendu egin zuten eta epaileak soilik itxi ahalko ditu webguneak, baina epaiketa azkarrak egingo dira Batzordeak denuntziatutako kasuetan.

Frantzian ere Sarkozyren Gobernuak HADOPI Legea atera zuen aurrera 2009an. Lege horrek ere batzorde bati ahalmena ematen dio Interneteko trafikoa zelatatzeko eta copyrighta hausten den kasuetan erabiltzaileari Internet-konexioa mozteko (legearen azken bertsioan, epaile batek onartu behar du konexioa moztea). Tim Berners-Lee webaren asmatzaileak oso modu grafikoan azaldu zuen lege honen zentzugabetasuna WWW2012 kongresuko "Web as a human right?" mahai-inguruan. Esaten zuen lehen ardiak lapurtzeagatik eskuak mozten zituztela herrialde batzuetan, baina orain gauzak ez ditugula horrela egiten. Bai eskuak eta bai Internet-konexioa beste gauza batzuetarako erabiltzen dira eta behar dira... Nerabe batek abesti batzuk jaitsi dituelako gelditu behar dira bere anai-arrebak etxeko lanak egin ezinik eta bere gurasoak lanik egin ezinik?

Beste mota batekoa bada ere, badago Internetentzat mehatxua izan litekeen beste lege bat: software-patenteena. Europar Batasunean softwarea ez da patentagarria, baina, noizean behin, Europako Patenteen Bulegoa eta software-enpresa handi batzuk saiatzen dira Europako patenteen legea aldatzen, zorionez, arrakastarik gabe (orain artean behintzat). Hala ere, Bulegoa azken urteetan softwareen patenteak onartu eta erregistratzen ari da, legea aldatzea lortzen dutenerako lana aurreratua izateko. AEBn softwarea patentatu egin daiteke, eta egoera benetan kafkiarra da: kontzeptu oso generikoak edo tribialak edo lehendik existitzen zirenak patentatzen dira (on line inkestak, ikonoetan klik eginda aplikazioak irekitzea, e-mailentzako erantzun automatikoak... patentatuta daude), enpresa handiek elkarri patente-paketeak erosten dizkiete... Egia da normalean ez dituztela erabiltzen; "gerra hotz" moduko batean daude, non bakoitzak bere armategia daukan "besteren batek erasoko banindu, badaezpada ere". Edonola ere, krisiagatik-edo software-patenteengatiko epaiketak zabaltzen hasiko balira, edota Europan ere onartuko balira, akabo Interneten gertatzen den berrikuntza handia, edota enpresa txikiek ideia eta negozio berriak sortzeko aukera-berdintasuna izatea.

Legeok neurri oker asko proposatzen dituzte, baina okerrena, Tim Bernes-Leeren aburuz, komunikazio eta nabigazioen zelatatze bereizi gabea da. Oso larria da pribatutasun-eskubidea hauste hori, baina, horrez gain, demokrazia bera ere arriskuan legokeela uste du: datu horiek crackeatu edota lapurtu egin litezke, politikarien datuak ere haiei xantaia egiteko erabil litezke, gobernu ustel batek oposizio edo disidentziaren aurka edo funtzionario ustel batek bere probetxurako erabil litzake. Dei sutsua egiten du Berners-Leek lege horien aurka protesta egin dezagun eta onar ditzaten utz ez diezaiegun. Aurrera aterako balira, ez da soilik Internet ez litzatekeela izango gaur ezagutzen dugun askatasun eta aukeren mundua: kulturaren zabalkunde zilegia eragotziko litzateke, eskubide zibil asko urratuko lirateke eta demokrazia arriskuan legoke. Eta okerrena da hori guztia ez litzatekeela izango segurtasunaren izenean, kultura-industriaren diru-irabaziak mantentzeagatik baizik.

Basauriko Pozokoetxe Kultur Etxeak antolatzen duen Ganorabako komiki-lehiaketaren 2012ko edizioko irabazleak erabaki dituzte:

• 1. saria, 900 eurorekin hornitua, Oskar Blanco eta Sergio Cardosorentzat izan da Fffelipe el fampiro faletudo lanagatik
• 2. saria, 450 eurorekin hornitua, Clément Groussaudentzat Última Miradagatik
• 3. saria, 300 eurorekin hornitua, Santiago Calderón eta Ruben Encisorentzat Lo Enterrado lanagatik
• Saririk gabeko euskarazko akzesita, 300 eurorekin hornitua, Javier Navarrorentzat Peruren Errautsak lanagatik
• Saririk gabeko Basauriko autorerik onenari akzesita, 300 eurorekin hornitua, eman gabe geratu da

Lan irabazleak, aurreko urteetako edizioen irabazleekin batera, beraien webgunean irakur daitezke osorik.

(Elhuyar aldizkariko 2012ko maiatzeko zenbakian argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Informatika berdea delakoak arlo asko hartzen ditu: gailuen ekoizpen-prozesua, kalkulu-zentroen efizientzia energetikoa, ordenagailuen energia-kudeaketa (pantailak, biltegiratze-gailuak...), materialen birziklapena... Halako kontzeptuak jendarteratzen direnean, parafernalia guztiarekin etortzen dira: jardunbide egokien katalogoa, ziurtagiriak... Ekoizle askok dituzte halakoak. Ez dut nik esango horrelakoak onak ez direnik eta fabrikatzaileek ez dituztenik kontuan hartzen aipatutakoak. Hala ere, ez dut uste jasangarritasuna denik irizpide garrantzitsuena informatikaren munduak orokorrean daraman bidean, ezta gutxiagorik ere; horren ordez, ondo gelditzeko egiten den zerbait da. Eta zalantza handiak ditut gailu digitalen gaur egungo eredua jasangarria ote den.

IKTen munduko ezaugarri bat da gailuen bizitza laburra: erosi eta gutxira berria erosteko beharra dago. Ez gailuek gehiago iraun ezin dutelako (edo kasu batzuetan bai, zaharkitzapen programatua ere hor baitago), berehala zaharkituak gelditzen direlako baizik. Bi praktika horiek jasangarritasunaren guztiz kontrakoak dira, baina, azken finean, informatika-fabrikatzaileak enpresak dira, enpresek irabaziak izan behar dituzte eta irabaziak izateko saldu egin behar dute. Horretarako, gailu berriak ateratzen dituzte etengabe, gero eta hobeak. Baina benetan dira beharrezkoak ezaugarri hobe horiek, edo ekoizleek artifizialki sortutako beharrak dira? Mugikorraren argazki-kamera gero eta hobea behar dugu, gure argazkiak ez direlako hain ongi ikusten gero eta bereizmen handiagoa duten pantailetan; disko gogor gero eta handiagoak behar ditugu, mugikorrak HDn grabatutako bideoak edo Blu-ray filmak gorde ahal izateko; mikroprozesadore gero eta azkarragoa behar dugu horiek guztiak manejatu ahal izateko; eta abar luze bat.

Aukera galdua

Gurpil zoro hau gelditzeko aukera duela 5 urte inguru eman zen. IKTen bidez garabidean dauden herrialdeetako haurren hezkuntza bultzatzea helburu duen One Laptop Per Child proiektuak (ikus 2008ko martxoko zenbakiko artikulua) beste irizpide batzuen arabera diseinatutako ordenagailu bat ekoitzi zuen: arina, kontsumo txikikoa, iraunkorra, eguzki-argitan ere ongi ikusten den pantailaduna, merkea... Iraultzailea izan zen kontzeptualki, bai eta teknologikoki ere, energia-kontsumo baxua izatea oso faktore garrantzitsua baitzen gailu hartan: ez zuen biltegiratzeko gailu mekanikorik, hau da, CD- edo DVD-irakurgailu edo -grabagailurik edo disko gogorrik (flash edo SD txartela zeukan), eta tinta elektronikozko pantaila zuen lehen gailua izan zen; mikroprozesadorea ez zen hain ahaltsua, eta benetako esfortzua egin zen hala ere ongi ibil zedin (Linux sistema eragilea erabiliz, baliabideak optimizatuz...). 4P Computing ere deitu zitzaion kontzeptuari, garrantzia ematen baitzion energia-kontsumoari, errendimenduaren ustiapenari, eramangarritasunari eta prezioari (power, performance, portability, price).

OLPCren ordenagailuaren ereduari jarraituz sortu zen Netbooken kontzeptua. Disko gogorra dute eta ez dute tinta elektronikozko pantailarik, baina ez dira ohikoak bezain ahaltsuak, eta kontsumo txikiagoa dute. Jasangarriagoak dira, azken finean. Garai bertsuan hasi ziren hedatzen liburu-irakurgailu elektronikoak, Amazonek Kindle ateratzearekin batera. Tinta elektronikoarekin dabiltza, eta energia kontsumo oso txikia dute; asteak iraun ditzakete bateria kargatu beharrik gabe. Hori ere informatika jasangarriagoa da beste gailu pantailadunekin alderatuta. Egia da badituztela desabantailak (kolorerik ez, bideoa mugitzeko mantsoegiak...), baina kolorezko tinta elektroniko azkarragoaren teknologia bidean omen da (ikus 2011ko urtarrileko zenbakiko artikulua).

Alabaina, gailu horiek hilzorian daude, tableten erruz. Applek iPad-a atera zuen 2010ean, eta bere neonezko argiek liluratuta, ekoizle eta erabiltzaileek alde batera utzi dugu jasangarritasunaren bidea -inoiz benetan hartu bagenuen-, eta berriz ere gailu gero eta ahaltsuagoen eta energia-kontsumo handiagokoen gurpilerantz goaz. Netbookak jada apenas saltzen dira, eta liburu-irakurgailu elektronikoen ekoizle nagusiek, Amazon eta Barnes & Noblek, alde batera utzi dute tinta elektronikoa beren Kindle eta Nook gailuen azken modeloetan (Kindle Fire eta Nook Color).

Bestalde, badago joera nabarmen bat azkenaldian guztiz "jasanezina" dena (hau da, batere jasangarria ez dena): dugun gailu piloa. Etxeko ordenagailua, telefono mugikorra, tableta, ordenagailu eramangarria, argazki-kamera... eta denak antzeko gauzak egiteko gai diren ordenagailuak dira finean. Hori ekiditen lagundu dezakeen produktu bat aurkeztu du duela gutxi Canonicalek, mahai gaineko ordenagailuetarako Ubuntu Linux sistema eragilearen egileak: Ubuntu for Android. Android sistema eragiledun smartphoneentzako aplikazio bat da, Ubuntu sistema bat exekutatzen duena, eta teklatu eta pantaila bati konektatzen zaien dock batekin osatzen da. Gure telefonoa dock horretan jarrita eta Ubuntu for Android aplikazioa exekutatua, gure telefonoa erabil dezakegu etxerako edo lanerako ordenagailutzat.

Horrez gain, beste joera asko daude informatikaren munduan jasangarritasunaren aurka joan daitezkeenak. Datuak lainoan gordetzea eta gure gailu guztietan automatikoki sinkronizatzea izan daiteke bat, datuen duplikazio ikaragarria gertatzen baita (Cloud Computingari buruz 2010eko urtarrilean hitz egin genizuen). Musika streaming bidez entzutea ere bai, konexioa etengabe erabiltzen ari baikara horretarako; baina egia da, bestalde, musika hori milaka ordenagailutan gordeta egotearen datuen duplikazioa ekiditen dela.

Jasangarritasun ekonomikoa

Jasangarritasunaz ari garenean, ingurumenaren aldetiko jasangarritasunaz ari gara normalean. Baina ikuspegi ekonomikotik ere begiratu daiteke. Horri begiratzen ba diogu, jasangarria al da informatikak daraman bidea?

Krisi ekonomikoa dela eta, sarritan entzuten dugu lehengo bizimodua ez zela erreala, gure aukeren gainetik bizi ginela, etxebizitzen eta beste gauza askoren prezioak puztuegiak zeudela... Oso argi ikusten da dena a posteriori. Baina ez dugu ikusten informatikan egoera bera bizi dugula. Ez da normala, adibidez, halako ilarak egotea merkatuko tableta eta smartphone garestienen eta luxuzkoenen azken modeloak ateratzen diren bakoitzean, sei hilabete lehenago atera zen aurreko modeloarekiko apenas dutenean ezer berririk; edo etxe batean funtzio berdinetarako hain antzekoak diren hainbeste gailu egotea. Ez da jasangarria, eta burbuila ekonomikoa lehertu zen bezala lehertuko da informatikoa ere. Zorionez, gailu elektronikoak koska batzuk beherago daude beharren eta prezioen eskalan, eta leherketak ez digu hainbeste eragingo.

Gainera, teknologiaren eredua ez da, nire ustez, ekonomikoki jasangarria, ezin bada jende guztiarengana iritsi, hirugarren mundukoak barne. OLPCk bultzatzen zuen ereduak prezioa kontuan hartzen zuen eta informatika mundu guztira iristeko eredu bat ekarri zuen. Baina orain ia ez da kontuan hartzen faktore hori: gailu oso garestiak daude modan, funtsean gauza bera egin dezaketen askoz merkeagoak (lauzpabost aldiz merkeagoak) egon arren.

Informatika lasterketa zoro batean sartuta dago, eta lasterketa hori ez da jasangarria, ez ingurumenaren aldetik, ez ekonomikoki. Zoritxarrez, ez dugu beste arloetako lezioetatik ikasten, eta lasterketa hori ez da amaituko horretaz konturatu garelako; beranduegi denean konturatuko gara esku artean lehertu zaigula, kaltea egina dagoenean.

Hirugarrengoz egingo dute aurten Nafarroako Komiki-Azoka, Iruñeko zitadelan, irailean zehar, Tiza elkarteak antolatuta. Hainbat erakusketa, gonbidatu, hitzaldi, tailer eta bestelako izango dira beronen barruan, ondoren zehazten dizkizuegunak.

Erakusketak (irailaren 1etik 10era)

• Will Eisner "Definiendo storytelling" (arma-gelako ganbaran)
• Santiago Valenzuela "Entre elipses y otras cosas" (arma-gelan)
• "Chile, tierra de leyendas" (arma-gelan)
• Mauro Entrialgo "Metaexpo de metahistorietas" (arma-gelan)
• Juan Giménez "El Metabarón" (arma-gelako ganbaran)
• Nueva ilustración "Colectivo Puré" (arma-gelan)

Gonbidatuak

• Santiago Valenzuela
• Juan Giménez
• Mauro Entrialgo
• Pedro Osés
• Luis D
• Rafa Martínez
• Mikel Begoña
• Iñaket
• Idoia Iribertegui
• Belatz

Tailerrak

• Haurrentzako "¿Dibujar o ilustrar?" tailerra, Idoia Iriberteguiren eskutik (irailaren 22an 11:30ean)
• Haurrentzako "Crea tus personajes" tailerra, Idoia Iriberteguiren eskutik (irailaren 15ean 11:30ean)
• "Guión y dibujo" tailerra, Belatz eta Christoff-en eskutik (irailaren 23an)

Bestelakoak

• Erakusketen inaugurazioa (irailaren 1ean 12:00tan)
• "40 años de los encuentros del 72" murala zuzenean Pedro Osés-en eskutik (irailaren 1ean 17:00tan, 2an 12:00tan, 8an 17:00tan eta 9an 12:00tan)
• Mauro Entrialgorekin solasaldia (irailaren 6an 20:00tan)
• Rafael Martínezen hitzaldia Will Eisner-en inguruan (irailaren 13an 20:00tan)
• Kontzertua: The Bubbles Will Eisner-i abesten (irailaren 14an 20:00tan)
• Juan Giménezekin solasaldia (irailaren 20an 20:00tan)
• Iñaket eta Mikel Begoñarekin solasaldia (irailaren 21ean 18:00tan)
• Chile, tierra de leyendas liburuaren aurkezpena(irailaren 21ean 20:00tan)
• Santiago Valenzuelarekin solasaldia (irailaren 27an 20:00tan)
• Luis D-rekin solasaldia (irailaren 28an 20:00tan)
• Komikiaren inguruko festa-eguna (irailaren 29an)

Ekitaldien hizkuntzari dagokionez, ez du inon zehazten nola izango diren, baina ikusita webgunea gaztelania hutsean dagoela, pentsatzekoa da ekitaldiak ere hala izango direla... Guztiz salagarria eta onartezina, webgunea gaztelaniaz soilik egotea eta ekitaldirik euskaraz ez egitea!