e-gorblog

2020an ikusi zuen argia Erroak 1 – Ilargiaren orrazia komikiak, autoedizioan, horretarako berariaz sortutako Baionako Erroak argitaletxearen eskutik. Amaya Echevarriaren testua eta Tiago Battestiren irudiak dituzten komiki sail honen bigarren zenbakia irten da orain, Erroak 2 - Gizotso, eta hemen ere natura eta euskal mitologia dira gai nagusiak, horiekin lotura berezia baitute Alaia gaztetxoak eta Elorri bere izebak. Mari, Basajaun, Lamia, Tartalo, erleak eta besterekin aurkituko dituzte beraien bidean eta, izenburuagatik asmatuko zenuen bezala, jakina, Gizotsorekin.

Eli Pagola eta Miren Artetxek bertso-munduko euren bizipenak (egiazkoak ala ez) kontatzen dituzte Ño! komikian. Maitane Gartziandiak marraztu eta Argiak ateratako komiki honetan, emakumezko bertsolariek izaten dituzten tentsio- eta deserosotasun-egoerak, euren arteko konplizitatea, saioetara kotxean gizonekin edo emakumeekin joatearen ezberdintasunak eta abar kontatzen dituzte 10 pasartetan. Eta XIX. mendearen bukaeran eta XX.aren hasieran bizitako Joxepa Antoni Aranberri Xenpelar presente dago liburu osoan zehar.

Paul Urkijok zuzendutako Irati da euskaraz inoiz egindako film garestiena eta baita ikusiena ere. Merezimendu osoz, zinez ederra baita euskal mitologia, Nafarroako Erresumaren sorrera eta Pirinioak gaitzat dituen film hau. Ziur ikusi duzula eta gozatu duzula, ezta? Baina beharbada ez zenuen jakingo Irati filma komiki-sail batean oinarrituta dagoela! Alabaina, Joxean Muñozen gidoia eta Juan Luis Landaren marrazkiak dituzten komiki zoragarri hauen lehen hiru zenbakiak gaztelaniaz soilik zeuden argitaratuak 1995 eta 2004 artean, eta aspaldi zeuden katalogoz kanpo. Anomalia historiko bat zen euskal komikirik bada halakoetan gailena dena gaztelaniaz soilik egotea. Hori konponbidean jartzen hasi zen Xabiroi sailaren jarraipeneko 4. albuma, Saiak, euskaraz aterata 2007. Bada, orain, filmaren arrakasta probestuta, Erein argitaletxeak lehen hiru komikien bilduma euskaraz paratu du lehenbizikoz, Irati izenburupean Autzaren esnatzea, Boldroren domina eta Iratiren zigorra istorioak batuz. Azkenean badugu aukera film bikaina inspiratutako komiki aparta osorik gure hizkuntzan disfrutatzeko!

Gregorio Muro euskarazko komikigintzaren historia bizia da. Gidoigile gisa 1980ko hamarkadan egin zuen lanarekin soilik, gure egilerik emankorrena eta nazioartekoena da, Justin Hiriart, Sorgin seinalea, Ion eta Mirka, Eguzkiaren izerdia, Simon Besaluze, Indianoa, Hontza, Hermes... bezalako sailekin, batzuk 5 albumez ere osatuak. Komiki horiek euskaraz Ipurbeltz, Erein edota Habeko Mik-ek ateratzeaz gain, Frantzian ere atera ziren asko, Dargaud edo Glénat bezalako etxeen eskutik, eta Europako beste herrialde batzuetan ere argitaratu ziren batzuk. Zinemagintzan 20 urtez aritu eta gero, azken urteotan komikiaren mundura itzuli da, editore gisa (Harriet argitaletxea sortu du) zein gidoigile gisa (Lotsa eta ahaztea, Mugako dragoiak, Anker...).

Baina beharbada ez da hain ezaguna horren guztiaren aurretik egile oso gisa (hau da, gidoigile eta marrazkigile) ere aritu izan zela 1970eko hamarkadan, Iker eta Ixone, Tom eta Wandi eta Bizarzuri haurrentzako sailak eginez. Eta Iker eta Ixoneren lehen abentura, 1978koa, itzulpena izan gabe euskaraz ateratako lehen istorio jarraituko albuma izan zen! Bada, orain Harriet argitaletxeak sail historiko hori berrargitaratzeari ekin dio, liburu batean Iker eta Ixoneren lehen hiru zenbakiak aterata: Orrazi magikoa, Gaizkiñe eta Zahagi-urrea.

Irakurtzen ikasi berria zen haurra nintzela atera zen Iker eta Ixone, eta nire komiki gogokoenetako bat izan zen. Eta berrargitaratze honetarako hitzaurrea neuk idatzi dut! Ezin ohore handiagorik izan. Eskerrik asko, Gregorio, aukerarengatik.

Izaki mitologikoak oraindik gizakien artean ibiltzen ziren garaiko euskal herrixka bateko bi gaztetxo dira Ixone eta Iker, ipurtarin eta ausartak, eta lamiak, Sugaar, herensugea, Gaueko eta beste aurkituko dituzte beren abenturetan, baina elkarlana, adimena eta laguntasuna baliatuz onik aterako dira beti.

Marrazkiak bere publikoarentzako (hau da, haurrentzako) oso egokiak dira, politak, sinpleak eta xalotasunez beteak. Istorioetan Harriet gero gidoigile gisa famatu zuten osagaiak hor daude (abentura, ezustekoa...), haurrentzat egokituta, eta bere geroko lanean ohikoak diren ikuspegi eta aldarrikapenak ere presente dira: berdintasuna, naturarekiko maitasuna... Gaia ere (euskal mitologia) txikientzat oso erakargarria izan da beti eta oraindik ere hala dela pentsatu nahi dut, eta Irati filmak (eta honek oinarri duen Irati komikiaren berrargitaratzeak) gure gizartearen iruditeria kolektiboan euskal mitologia berpiztu duen honetan, txikiak ere mundu magiko horren parte egiteko modu bikaina dira istorio hauek.

Gozatu irakurketa! Eta ea beste bi istorioen bilduma (Lurraren bihotzeraino eta Ortzadarraren belarra) ere laster ikusten dugun!

(jarraian duzue hitzaurrea, komikiaren aurkezpen gisa)

Iker eta Ixone, haurrentzako komiki bat izan behar den guztia

Gaztetxo nintzela, 1980ko hamarkadan, oso atsegin nituen Justin Hiriart-en komikiak. Orri haietan sartzea Kantauri itsasoan murgiltzea zen, gure arbaso baleazaleen artean egotea, indiar ere sentitzea, abentura itzelak bizitzea. Fructuosoren marrazki ederrek ere izango zuten eragina horretan, jakina, baina komikietan ni istorioek harrapatzen naute batez ere. Hala liluratzen ninduten Justinen bizipen zirraragarrien idazlea Gregorio Muro zen, ezizenez eta bigarren abizenez Harriet, eta Justin Hiriart-ez gain, beste hainbat sail ere egin zituen, hala nola Sorgin seinalea, Ion eta Mirka, Eguzkiaren izerdia, Simon Besaluze, Indianoa, Hontza, Hermes..., batzuk 5 albumez ere osatuak. Komiki horiek euskaraz Ipurbeltz, Erein edota Habeko Mik-ek ateratzeaz gain, Frantzian ere atera ziren asko, Dargaud edo Glénat bezalako etxeen eskutik, eta Europako beste herrialde batzuetan ere argitaratu ziren batzuk. Ziurrenik euskarazko komikigintzan izan dugun egilerik emankorrena eta nazioartekoena izango da Harriet. 1990eko hamarkadatik aurrera eta 20 urtez komikia utzita zineman aritu eta gero, 2015etik komiki-editore gisa ari da, berak sortutako Harriet argitaletxean, eta beste lan askoren artean, bere lan klasiko haiek (Justin Hiriart, Ion eta Mirka, Sorgin seinalea...) berrargitaratzen ditu, gaur egungo gaztetxoen deskubrimendu eta gozamenerako.

Nik editore eta gidoilari gisa daraman bizitza berri honetan ezagutu dut Gregorio, azken urteotan euskal komikiaren inguruan egiten dudan (nola-halako) dibulgazio lana dela-eta sarritan egin baitugu topo eta elkarlanean aritu. Eta egun batean biok honetaz eta hartaz hitz egiten ari ginela, kasualitatez jakin nuen 1970eko hamarkadan komiki-autore oso gisa aritua zela, hau da, gidoilari eta marrazkilari gisa (komiki-dibulgatzaile kaskarra ni, hori ez jakitea ere!). Garai hartan zein komiki egin zuen galdetu eta ez dit ba esaten, besteren artean, Iker eta Ixone bereak direla! Justin Hiriart baino lehenago, irakurtzen ikasi berria zen haurra nintzela, ikaragarri gustatzen zitzaidana! Nik jakin gabean, Gregorioren komikiak haur nintzenetik izan nituen lagun!

Horren berri izan nuenetik, Iker eta Ixoneren komikiak berriz ere argitaratzeko esaten aritu natzaio. Izan ere, haurrentzako komiki oso gutxi argitaratzen dira azken urteetan (eta euskaraz are gutxiago) eta behar handia dagoela uste dut. Garai batean komikiek haurrentzako (eta asko jota gaztetxoentzako) kontuak izatearen fama bazuten ere, azkenaldian helduentzako produktu serioen prestigioa hartu dute “eleberri grafiko” deritzen horien eskutik; baina aldi berean haurrentzako komikiak desprestigiatu egin dira ipuin ilustratuen mesedetan. Eta ez dut zalantzarik haurrentzat komikiek oso egokiak izaten jarraitzen dutela. Lehen bezala orain ere haurrek disfrutatu dezaketen formatua da, irakurtzen ikasteko prozesuan oso lagungarri izateaz gain.

Hala ere, Gregoriok ez zuen argi ikusten Iker eta Ixoneren berrargitaratzea. Bere lehen lana izan zela, artean oso-oso gaztea zela eta ez zekiela istorioak idazten, marrazten ere inoiz ez duela jakin (beti esaten du horregatik pasatu zela gidoigintza hutsera, marrazkigile gisa zituen gabeziek ez zezaten mugatu bere lana) eta bere marrazkiak oso sinpleak direla... Apaltasunetik eta bere buruarekiko beti duen exijentzia gehiegizkotik besterik ezin da hori esan, zeren eta ni ezin naiz ezadosago egon, haurrentzat oso komiki egokia dela iruditzen zait.

Azkenean, biba!, argitaratzea erabaki du. Bi sortatan aterako dira Iker eta Ixoneren abenturak. Esku artean duzun lehen bilduma honetan lehenengo hirurak aurkituko dituzu, Orrazi magikoa, Gaizkiñe eta Zahagi urrea, eta beranduxeago aterako dira azken biak, Lurraren bihotzeraino eta Ortzadarreko belarra. Oso beharrezkoa den berrargitaratzea, ez bakarrik dokumentu historiko gisa (oker ez banago, egunkari edo aldizkarietako zinta eta orrietatik aparte euskaraz ateratako lehenengo komiki-liburua izan zen Iker eta Ixoneren lehenbizikoa), baizik eta txikienentzako produktu literario on eta gozagarri gisa.

Ixone eta Iker izaki mitologikoak oraindik gizakien artean ibiltzen ziren garaian euskal herrixka batean bizi diren bi neska-mutiko dira. Ipurtarinak eta ausartak izanik, abentura bila aritzen dira eta beren ibilbidean lamiak, basandereak, Gaizkiñe, Sugaar, herensugea, Gaueko eta besterekin topaketa arriskutsuak izango dituzte. Baina elkarlana eta adimena baliatuz, eta mamarroen eta Txomintxo aztiaren laguntzarekin, onik aterako dira beti.

Orri hauetan aurkituko dituzun marrazkiak beharbada sinpleak dira, bai, baina bere publikoarentzako (hau da, haurrentzako) oso egokiak dira, politak eta xalotasunez beteak. Istorioetan Harriet gero gidoigile gisa famatu zuten osagaiak hor daude (abentura, ezustekoa...), haurrentzat egokituta, eta bere geroko lanean ohikoak diren ikuspegi eta aldarrikapenak ere presente dira: berdintasuna, naturarekiko maitasuna... Gaia ere (euskal historia eta mitologia) txikientzat oso erakargarria dela uste dut, eta Irati filmak (eta honek oinarri duen Irati komikiaren berrargitaratzeak) gure gizartearen iruditeria kolektiboan euskal mitologia berpiztu duen honetan, txikiak ere mundu magiko horren parte egiteko modu bikaina dira istorio hauek. Haurrentzako komiki bat izan behar den guztia da Iker eta Ixone.

Euskarazko komikigintzari eskainitako HernaniKomik azokaren II. edizioa egingo da ostiral eta larunbat honetan, 17 eta18, Hernaniko Atsegindegi plazan. Egun bietan 11:00etatik 14:30era eta 17:00etatik 20:00etara irekita egongo den azokaz gain, ekitaldi ugari egongo dira.

Berriz ere ibilbideari ematen zaion Joseph Camino sariaren edizio berri bat izango dugu, aurtengoan Juan Luis Landari emango zaiona, eta bere lanen inguruko erakusketa irekiko da 17an, Biteri Kultur Etxean, hilaren 30era bitarte egongo dena; ikasleentzako komiki tailer bat egingo dute eta Dobera Euskara Elkartearen IV. Komiki Lehiaketaren sari banaketa ere bai; Dzirt-dzart zuzeneko marrazte-saioa egingo dute Unai Gaztelumendi eta Irati FG-k; eta, pozgarrienetakoa dena, euskarazko 10 komiki berritik gora aurkeztuko dira.

Hau da egitarau zehatza:

• Azaroaren 17a, ostirala, Atsegindegi plazan:
• 11:00-14:30 eta 17:00-20:00: Komiki azoka
• 11:30: Komiki tailerra ikasleentzat
• 17:00: IV. Komiki Lehiaketaren sari banaketa (Dobera Euskara Elkartea)
• 17:30: Komiki aurkezpena: Surflaria (Uxue Alberdi eta Susanna Martin)
• 18:00: Komiki aurkezpena: Hiru etxe Santa Monikan (Mikel Begoña eta Iñaket)
• 18:30: Komiki aurkezpena: Manga euskaraz (Iñaki Otamendi, Aritz Amillategi eta Koro Muro)
• 19:00: Komiki aurkezpena: Ño! (Maitane Gartziandia eta Eli Pagola)
• Azaroaren 18a, larunbata, Atsegindegi plazan:
• 11:00-14:30/17:00-20:00: Komiki azoka
• 12:00: Joseph Camino saria: Juan Luis Landa
• 13:00: Dzirt-dzart saioa, zuzenean marraztuz: Unai Gaztelumendi eta Irati FG
• 17:00: Komiki aurkezpena: Iker eta Ixone (Gregorio Muro)
• 17:30: Komiki aurkezpena: Elur gorrituaren egunak (Amaia Telleria eta Laida Ruiz)
• 18:00: Komiki aurkezpena: Artxipelagoa (Martin eta Xabier Etxeberria, eta Sanvi)
• 18:30: Komiki aurkezpena: Gora Euskal Herrientsak! (Asisko Urmeneta)
• 19:00: Komiki aurkezpena: Memoriaren ibaia (Juan Luis Zabala eta Iñaki Martiarena Mattin)
• Azaroaren 17tik 30era, Biteri Kultur Etxean:
• Erakusketa: Juan Luis Landaren lanak

Benetan egitarau aberatsa, euskarazko komikiak bizi duen une gozoak merezi duena.

Donostiako Fantasiazko eta Beldurrezko Zinemaren Astearen barruan Euskadi Fantastikoa izeneko erakusketa bat egin ohi da, normalean euskal komiki edo komikigileren bati dedikatua. Aurtengoan Sorgin seinalea komiki-sailari buruzkoa izango da erakusketa.

Sorgin seinalea komiki-saila Gregorio Muro Harriet gidoigileak eta Daniel Redondo marrazkigileak egin zuten 1980ko hamarkadan, Habeko Mik komiki-aldizkariaren abaroan. Lau albumez osatutako euskal sorginen eta inkisizioaren inguruko sail hau oso arrakastatsua izan zen eta Europako zenbait herrialdetan ere argitaratu zen. 2017an Harriet argitaletxeak berrargitaratu zituen denak edizio oso batean.

Erakusketa Donostiako Udal Liburutegi Nagusian dago ikusgai urriaren 27tik eta bertan egongo da azaroaren 18ra bitarte, eta ondoren Irungo Carlos Blanco Aginaga Kultur Gunean ikusteko aukera izango da azaroaren 23tik abenduaren 12ra. Gainera, azaroaren 2an prentsaurrekoa izango da bi egileekin. Aukera ederra benetan merezi duen obra hau ezagutzeko, edo berari buruz gehiago jakiteko azalpenen eta irudi handi eta ederren bidez.

Iaz atera zuen Harriet argitaletxeak Parisera margolari izatera doan Ekoline txakur zaindariaren abenturen lehenengo komikia. Bada, aurten Stephen Desbergek idatzi eta Teresa Martínezek marraztutako sail honen bigarren zenbakia atera du.

Halaber, iazkoa da baita ere dinosauroei buruzko jakingarriak komikian umorezko istorio laburretan ematen zituen komikia, Arnaud Plumeriren gidoia eta Blozen irudiak dituen Dinosauroak. Eta honek ere bigarren zenbakia ikusi du aurten.

Gaztetan mendian eta Pirinioetan asko ibiltzen den edozeinek bezala, nik ere beti izan dut jomugan noizbait GR-11 oinezko zeharkaldia egitea, hau da, Pirinioak itsasotik itsasora zeharkatzea, Cap de Creusetik Hondarribira edo alderantziz. Baina gutxienez 40 egunekoa eta fisikoki exijentea izanik (20-30 kilometro eta 1000-2000 metroko desnibeleko etapak), eguneroko bizitzako kontu garrantzitsuagoen artean horri tokia egin ezinik urteak pasatzen joan ahala, aukera hori gero eta ezinezkoagoa ikusten joan naiz, 50 urteetara hurbiltzean errealitatea begien aurrean ikusi eta inoiz egingo ez dudala onartu arte...

Aldi berean, badira hogei bat urte Arrasate jaioterritik Errenteriara bizitzera etorri nintzela, eta hemendik askotan joan ohi gara Iparraldera mendian ibiltzera, eta Ipar Euskal Herriko Pirinioak aurkikuntza itzela izan dira, zein paraje ederrak! Hegoaldeko gehienontzako ezezagunak dira, zenbat pisatzen duen "muga"k gure buruetan... Eta mendi-ibilaldi horietan askotan ikusten nuen karteletan aipatuta GR-10, eta azkenean apur bat informatuta jakin nuen zer den: hau ere Pirinioak itsasotik itsasora zeharkatzen dituen mendi-ibilaldia da, baina kasu honetan ipar isurialdetik egiten duena, Hendaiatik Banyulsera edo alderantziz. Hau ere ezezaguna, "muga" berriz...

Eta poliki-poliki, asmo bat indarra hartzen joan zen nire gogoan: GR-11 edo GR-10 zeharkaldi osoa ezingo nuen egin, baina zergatik ez bien Euskal Herriko zatiak? Bakoitza 10 bat egunetan egiten da. Gero eta gogo handiagoa nuen, baina urteak ere aurrera zihoazen zirt edo zart egin gabe... Eta azkenean iazko udan, jada 50 urteak beteta, GR-10aren Euskal Herriko partea egin nuen, Hendaiatik Belagoara.

Hendaiako kartela

Zeharkaldia egiteko moduak

GR-10 zeharkaldiaren Euskal Herriko zatia egun gutxiago izan arren eta Pirinioak zati horretan hain garaiak ez izan arren, badu bere exijentzia-maila eta gogortasuna. Baina gogorragoa edo egingarriagoa izan daiteke egiteko moduaren arabera.

Hiru modutara (behintzat) egin daiteke zeharkaldia:

• Laguntzako ibilgailu eta jendearekin: Norbait autoarekin ibilbidean zehar laguntzeko prest egonez gero, guk zeharkaldia menditik egin bitartean fardelak edota motxila autoan joango dira errepidez etaparen amaieraraino. Hala, guk motxila arin bat besterik ez dugu eraman beharko, egunerako janari, edari, aldatzeko arropa eta trasteekin (mapa, GPS edo telefonoa, pilak edo kargagailua...). Eta etaparen amaieran kotxeak nahi dugun ostatura eraman gaitzake, ez du izan beharrik herri horretan ere. Modalitate honetan ia edozeinentzat egingarria da, mendian apur bat ibiliz gero. Taldean joanez gero, laguntzako autoa eramatearena txandaka egin daiteke. Agentziak ere badaude lan hori egiteko: ostatu batzuetan kointziditu nuen jendearekin afaltzeko dotore-dotore jantzita zeudenak, goizean maletak (maletak!) bertan uzten zituztenak agentzia batek hurrengo etapako ostatura eraman zitzan eta mendira ur-motxila pegatu horietako batekin besterik ez zihoazenak...
• Etapa amaieratan ostatu hartuta: Laguntzako autorik gabe, zeharkaldia egin dezakegu etapa amaiera bakoitzean egoten den aterpetxe, kanpin edo ostatuetan jan eta lo egiteko tokia hartuta. Honela egiteko, motxila handi eta pisutsu samarra eraman beharko dugu, gauza askorekin: egun guztietarako eta eguraldi ezberdinetarako arropa eta oinetakoak, ostatuan aldatzeko arropa eta oinetakoak, mendirako trasteak, nezeserra, botikina, lo egiteko zakua, argia, bainujantzia eta toalla... Eta egunerako janaria -aterpetxean prestatua edo erosia- eta edaria. Afaltzen eta gosaltzen ostatu hartu dugun lekuan emango digute.
• Dena gure kontura: Etapa amaierak herri edo aterpetxeetan egin gabe, mendian egin daitezke kanpin dendarekin. Kasu honetan pisu oso handia eramango dugu gainean, aurreko atalean aipatutako gauza guztiez gain eraman beharko baitugu kanpin denda, su txikia eta ordezko bonbonak, sukaldeko tresneria, afaltzeko eta gosaltzekoak...

Nire kasuan, lehenengo bi modalitateak tartekatuz egin nuen. Iazko iraila hasieran zenbait jai egun zeudela aprobetxatuta, opor egun batzuk baliatuta 10 egun hartu nituen zeharkaldia egiteko. Baina jai ziren egunetan, neska-laguna etortzen zen kotxearekin laguntzera, ibilbidearen hasierako zati bat egiten zuen, autora bueltatu, etapa amaierara joan eta han enkontrura atera. Hala, egunen erdia laguntzarekin oso arin egin nuen, egun horretarako beharrezkoekin soilik, eta beste erdia bigarren moduko gauza guztiekin, 55-65 litro eta 15 kiloko motxilarekin (badaezpada gauza asko hartzekoa naiz ni, txikiagoa izan daiteke). Oro har oso ongi moldatu nintzen arin zein pisuarekin joan nintzen egunetan. Baina bidean gurutzatzen nituen edo ibilaldiaren zati bat eta hizketalditxoa partekatzen nituen dena beraien kontura egiten ari ziren batzuekin, eta motxila erraldoi karratu batzuk zituzten, 100 litrokoak-edo izango zirenak eta ez dakit nik zenbat kilokoak... Ez dakit gaur dudan adinean horrela egiteko gai izango ote nintzen.

Zelaiburuko lepoa

Etapak

GR-10 zeharkaldiak etapa ofizial-edo batzuk ditu, baina zenbait tokitan aldaerak ere badaude, etapa luzeagoak edo motzagoak eginda. Esan bezala, nik Euskal Herriko zatia egin nuen, eta hauek dira horko etaparik ohikoenak:

• 1. etapa, Hendaia-Oleta: 21,5 km, 900 m-ko desnibel positiboa eta 800 m-ko negatiboa. Xoldoko Gaina, Ibardin eta Intzolatik.
• 2. etapa, Oleta-Ainhoa: 20,5 km, 700 m-ko desnibel positiboa eta 700 m-ko negatiboa. Larrun eta Saratik.
• 3. etapa, Ainhoa-Bidarrai: 21 km, 950 m-ko desnibel positiboa eta 900m-ko negatiboa. Esteben Borda, Mehatzeko lepoa, Itsusiko haitzak, Artzamendi, Harpeko Saindua eta Infernuko Zubitik.
• 4. etapa, Bidarrai-Baigorri: 17 km, 1250 m-ko desnibel positiboa eta 1250 m-ko negatiboa. Iparla eta Buztanzelaitik.
• 5. etapa, Baigorri-Donibane Garazi: 18,5 km, 950 m-ko desnibel positiboa eta 950 m-ko negatiboa. Oilarandoi, Munhoa eta Lasatik.
• 6. etapa, Donibane Garazi-Ezterenzubi: 11,5 km, 500 m-ko desnibel positiboa eta 450 m-ko negatiboa. Zaro eta Gatarretik.
• 7. etapa, Ezterenzubi-Iratiko txaletak: 24 km, 1800m-ko desnibel positiboa eta 700 m-ko negatiboa. Iturranburu, Okabe eta Chalet Pedrotik.
• 8. etapa, Iratiko txaletak-Lojibar: 16 km, 500 m-ko desnibel positiboa eta 1450 m-ko desnibel negatiboa. Escaliers eta Belozkarretik.
• 9. etapa, Lojibar-Santa Grazi: 25,5 km, 1600 m-ko desnibel positiboa eta 1400 m-ko negatiboa. Holtzarteko zubia, Olhadibi, Anhauko Kürütxe eta Kakuetatik.
• 10. etapa, Santa Grazi-Belagoa: 9,5 km, 1000 m-ko desnibel positiboa eta 200 m-ko negatiboa. Ehüjarreko arroila eta Erraitzeko lepotik.

GR-10 ibilbidearen Euskal Herriko zatiaren mapa

Ibilbide ohikoena hori da, baina badaude alternatibak edo aldaerak:

• Lehenengo hiru etapak (Hendaia-Oleta, Oleta-Ainhoa eta Ainhoa Bidarrai, bakoitza 20 km ingurukoa) bitan egiten dituzte batzuek (Hendaia-Sara eta Sara-Bidarrai, bakoitza 30 km ingurukoa). Aukeran luzetxo dira, beraz egunak izanez gero hobe hirutan egitea. Hori bai, Ainhoako aterpetxea itxita dago orain, beraz ostatatzea arazo izan liteke.
• Ainhoako ostaturik eza konpontzeko beste modu bat izan daiteke 2. eta 3. etapak hirutan banatzea Saran eta Esteben Bordan (mendian) lo eginda: Oleta-Sara (10 km inguru), Sara-Esteben Borda (20 km inguru) eta Esteben Borda-Bidarrai (10 km inguru). Edo aurreko biak konbinatuta, lehenengo egunean 30 km egin Hendaiatik Sarara eta gero 20 km Saratik Esteben Bordara eta 10km Esteben Bordatik Bidarraira.
• 6. etapa (Donibane Garazi-Ezterenzubi) erraza eta laburra da (12 km) eta 7.a (Ezterenzubi-Iratiko txaletak) gogorra eta luzea (24 km). Badago modua horiek orekatzeko, Ezterenzubin beharrean Kaskoletan lo eginda, mendian, Ezterenzubitik 4 km-ra, eta horrela bi etapa horiek 16 eta 20 km-koak bihurtu. Izan ere, baliteke hori izatea ohikoagoa. Baina nik egin nuenean Kaskoleta itxi egin zuten irailean, konponketetarako, eta beraiek aipatu zidaten Ezterenzubiko Karrikaburu ostatuaren aukera eta telefonoa eman, eta egia esan primeran dago.
• Azken etapa, Santa Grazi-Belagoa, ez da GR-10 ibilaldikoa, egia esan. Hori egin nuen hurrengo batean GR-11-ren Euskal Herriko zatia egin nahi nuelako, eta horrekin lotzeko (beno, eta Ehüjarreko arroila ederra ezagutzeko aitzakia ederra zelako).

Errozate

Hobeto informatu eta planifikatzeko

Artikulu hau idaztean nire helburua izan da zeharkaldia ezagutarazi eta informazio apur bat emango zuen atalen bat egotea sarean euskaraz, nik ez baitut ezer aurkitu gure hizkuntzan. Baina egiteko asmoa baduzue, hobeto informatzeko eta planifikatzeko badaude nik baino informazio osoagoa eta hobea dauzkaten bi webgune:

• http://www.gr10.fr/ (frantsesez, nik hau erabili nuen batez ere)
• https://travesiapirenaica.com/gr10/gr10.php (gaztelaniaz)

Aholku eta informazio piloa dago bertan: etapak, ostatuak, aterpetxeak, bordak eta kanpin-denda jartzeko tokiak, eramateko arropa eta materiala...

Holtzarteko zubia

Ostatatzea

Esan bezala, kotxea izanez gero mugituta aukera asko izan dezakegu ostatatzeko, eta kanpin denda izanez gero toki asko daude lo egiteko egokiak herrietan zein mendian. Baina ez badugu kotxerik eta ez badugu kanpin dendarik eraman nahi, etapa amaieretan dauden ostatu eta aterpetxeetan lo egin beharko dugu, eta horietan erreserbak egitea komeni da, zenbait tokitan ez baitago hainbesteko aukerarik eta toki gabe gera gaitezke. Herri edo etapa amaiera gehienetan ostatu aukera bakarra edo pare bat daude, ni leku batzuetan tokirik gabe geratu nintzen, eta hori irailean, uztail edo abuztuan askoz okerragoa da. Donibane Garazin aukera askoz handiagoa dago hor Santiago Bidearekin gurutzatzen delako, baina justu horregatik hor da tokia aurkitzen zailena... Aterpetxeetan lo egin daiteke 15-30 eurotan, pentsio-erdian 35-65 eurotan, batzuetan hurrengo eguneko jatekoa ere prestatzen dute oso merke. Herri batzuetan badaude zeharkaldiko aterpetxeez aparte hotelak eta bestelakoak ere, baina hauek askoz garestiagoak izan ohi dira.

Santa Grazi

GPS track-ak

Goian aipatu ditudan webguneetan badaude GPS track-ak jaisteko, eta Wikiloc-en ere asko aurki daitezke. Nik ere erabili nituen horrelakoak, telefonoan eta OruxMaps-en kargatuta, orain ez dut gogoan nondik hartu nituen track-ak zehazki. Baina erabili nituenak behintzat oker zeuden hainbat tokitan, zaharrak ziren agian, zati batzuetan gauzak eraikita zeuden eta bidea moztuta zegoen, beste batzuetan bide markatua beste toki batetik zihoan... Nik markatutako bidea eta seinaleak jarraitu nituen beti eta track-ak grabatu nituen, eta noizbait nahita edo nahi gabe desbideratu banintzen ondoren editatu egin nituen track-ak. Eta Wikiloc-era jada gauza gutxi igotzen badut ere (gauza antzeko gehiegi dago eta nahasgarria izan daiteke), kasu honetan nire track-ak igo ditut, informazio zuzena eta eguneratua egon zedin Euskal Herriko zatiaz eta euskaraz. Hemen daude:

• 1. etapa, Hendaia-Oleta
• 2. etapa, Oleta-Ainhoa
• 3. etapa, Ainhoa-Bidarrai
• 4. etapa, Bidarrai-Baigorri
• 5. etapa, Baigorri-Donibane Garazi
• 6. etapa, Donibane Garazi-Ezterenzubi
• 7. etapa, Ezterenzubi-Iratiko txaletak
• 8. etapa, Iratiko txaletak-Lojibar
• 9. etapa, Lojibar-Santa Grazi
• 10. etapa, Santa Grazi-Belagoa

Iparla

Esperientzia zoragarria

Orain, aspektu eta zehaztasun praktikoak alde batera utzi eta balorazio subjektiboa egingo dut. Egun batzuetako mendi-zeharkaldi bat egitea, gaztetan egiten genuen gisara, esperientzia zoragarria izan zen eta ikaragarri gozatu nuen. Egun batzuk bakarrik egin nituen, beste batzuk semeak edo zati batzuetan neska-lagunak lagunduta, jendea ere ezagutu nuen bidean... eta beti ongi. Menditik ibiltzea, erreketan bainatzea... Zer gehiago behar du pertsonak? Herri eta ostatuetan aurkitutako jende euskalduna ere oso jatorra da, eta toki askotan dakite euskaraz, gure aurreiritziengatik pentsatzen duguna baino askoz gehiago. Beti plazera da iparraldeko jendearekin hitz egitea, mugez gaindi elkar ezagutzea... eta euskaraz arituta tratua ere berezia da, toki batzuetan detaile ikaragarriak izan zituzten.

Gainera, lehenago esan dudan bezala, paraje ezin ederragoa dira Ipar Euskal Herriko Pirinioak. Zeharkaldian bertan ez badago ere, kotxea genuen egun batean arratsaldean Arpeara joan ginen, eta harako errepidetik ikusten den Errozate menditik behera doan bailara beharbada inoiz ikusi dudan mendi-paisaiarik ederrena izango da (eta ez ditut gutxi ikusi!), guztiz zirraragarria izan zen.

Iazko udako hori eta gero, lehenbailehen horrelako beste bat egiteko gogoz geratu nintzen... Bada, uda honetan laster egingo dut GR-11-ren Euskal Herriko zatia, aurrekoa utzi nuen tokitik, hau da, Belagoatik, Hondarribiraino! Kontatuko dizuet!

Bilboko Astiberri argitaletxeak haurrentzako komikiak euskaratzen darrai horretarako sortutako Txikiberri zigilupean, eta aurten 3 atera ditu jada, bi aurretik hasita zeuden sailen jarraipenak dira eta beste bat berria.

Batetik, Romain Pujol eta Vincent Caut-en Biga (Benetan Identifikatu Gabeko Animalia) saileko 5. liburua dago, Bat eta bakarra. Bestetik, Martin Romeroren Uxío sailaren bigarrena atera du, Uxío eta lagunak. Eta, azkenik, Josephine Mark-en Txangoan txiripaz dago. Haurrentzat soilik ez baizik eta helduentzat ere baden komiki honek gaixo dagoen untxi baten eta otso baten abenturak kontatzen ditu modu barregarri eta aldi berean hunkigarrian, hainbeste non zenbait sari irabazi duen.

Etxeko txikienek komikiez euskaraz gozatzeko aukera gehiago!

Hau dunk marka, hau! Urte asko behar izan ziren lehenbizikoz manga bat euskaraz argitaratua ikusteko, baina geroztik benetako zaparrada ikusten ari gara. Bi argitaletxeri zor diegu hori: Ooso-ri eta, bereziki, Harriet-i. Azken honek Kabe zigilua sortu du euskaraz manga ateratzeko, eta aurten hamar bat manga ateratzeko asmoa azaldu du. Eta, izan ere, asmo hori betez, urtearen erdira oraindik iritsi ez garenean, 5 atera ditu.

Batetik, Tomomi Usuiren Cube Arts sailaren bigarrena eta hirugarrena dauzkagu, non Takuto gazteak eta bere lagunek barruan harrapatu dituen Cube Arts bideo-jokoaren (blokez osatutako mundu bat irudikatzen duen eta Minecraft asko gogorarazten duen jokoa) barruan bizitzen ari diren abenturen jarraipena eta amaiera ezagutuko ditugun.

Bestetik, Tabasa Ioriren Heroines game sailaren lehenengo eta bigarren zenbakiak daude. Bertan Txanogorritxo bezalako ipuinetako pertsonaiak agertzen diren baso batean sartzen da Alice, baina ikusiko dituen istorioak ez dira ipuinetakoak bezalakoak, pertsonaiok elkar hiltzen baitute beldurrezko komiki honetan.

Azkenik, Itaru Kinoshitaren Dinosaurs Sanctuary sailaren lehenengoa daukagu, Suzume zaintzailearen dinosauroz betetako irla eta parke bateko bizipenak dakarzkiguna.

Manga guztiak Iker Alvarezek ekartzen ditu euskarara zuzenean japonieratik.

Erabat berri pozgarria, manga edo komiki japoniarra gazteen artean ikaragarri arrakastatsua baita eta, beraz, euskaraz izatea lehentasunezkoa eta estrategikoa da. Bejondeizuela, Harriet eta Kabe!